Rubbing Alcohol and Household Care Rubbing Alcohol, also known as Isopropyl Alcohol is not only useful as a sterile cleanser before and after medical injections, it has various other not-so-famous yet household uses. It is so helpful, that ladies will adopt it soon after reading this. * To clean mirrors: Use a small spray bottle and fill with rubbing alcohol, spritze the mirror with it when cleaning for a streak-free look. * To clean windows: Mix 1 cup rubbing alcohol, 1 cup water, 1 tablespoon white vinegar to make your own glass and windowcleaner. * To remove permanent marker stains,To clean granite surfaces: Mix 2 cups water, few drops of dish detergent and 1/4 cup rubbing alcohol. * To sparkle stainless steel vessels,faucets and sinks,To remove hair color and hair spray marks on sinks topsand faucets. * To wipe car mirrors and glass and make them frost-free: Mix 1 cup alcohol and 8 cups water to wipe the car windows and glass to turn them frost-free. It works temporarily, so follow the process whenever you wash the car. * To treat plants bug-free: Make a solution of 1 part alcohol and 10 parts water, spray the mixture to do a sample test on one leaf of a bug infested plant, after 24hrs, if no reactions, spray well and treat to cast away plant bugs. This is a generic usage, please do more research on this before following. Rubbing alcohol is a simple item available over the counter, without any prescriptions, if used with caution, away from children, it helps serve many household needs. - Prathyusha Talluri

  DIY Bird Baths   Birds and garden go hand in hand...who is the one with interest in plants and flowers and no love for the birds and their chirping?! Can't imagine! Summer and Water also walk together...not just humans, birds too need to be hydrated. Most plant lovers remember to keep Bird baths in their gardens, big or small. Even a container gardener can also arrange one and wait for the birds to flock in for hydration. What a nice view in an apartment balcony! Here are some ideas to make bird baths, easily with different sizes of terracota pots and apt.adhesives and paints.....some can be made using candle stands as base and deep dinner plates as water holders, some hanging bird baths using wreaths and terracota basins, some are old, useless water sinks setup in the garden with pebbles in the bottom for shallow waters to stop birds from draining, some are made using simple saucers and cups attached to old, useless night lamps or on huge pots. Try your first bird bath and treat the birds !!   - Prathyusha Talluri  

Party Decorations with Streamers Parties are not parties without decorations....decorations have become the most talked about during the party season, be it for Birthdays, Weddings, Babyshowers etc....There are not many parties these days without themes. Some decorations take days of settings up, some few hours, however all  successful ones involve weeks of prep. DIYers use their own handmade decorative items, while most of us buy the readymade stuff. Crepe paper, balloons, streamers, lights, pompoms, backdrops, themed table cloths, tissue papers, what not........ While Simple decorations are hard to think of these days...we can create a busy look using the easily available paper streamers, i mean the paper ribbons. Instead of pasting them from top to bottom, we can start from the floor level and up....hang them as chandeliers using plastic loops, make jelly fish hangings with paper lanterns and streamers for a Sea-Themed party. Streamers are the most inexpensive decoration items, once hung, they can be recycled or reused too. Try the simple decorating methods to save some energy for the party and some bucks for better return gifts or treats!!! _Pratyusha.T

Story of The Rain Chains Water conservation has become a need these days due to scarcity of water and also due to shortage of pure water....Rain water harvesting  is the only way to bring in more water where there is scarcity. Everyone is already aware of this fact. While many of us know about harvesting pits, rain water collecting barrels and stuff, rain chains are getting famously useful too. They not only help collect rain water from roof tops, they also help resolves water seepage issues related to a building, and they provide water baths for birds. Rain Chains are available in the market these days, however, many DIYers are actively creating their own designs of rain chains. Using simple metal curtain rings, clay pots, pine cones, useless spoons and cutlery, metal cupcake moulds, jewellery making items etc., quite a large amount of rain chain models have been created....here are a few for your start up....i have mine in mind already...when are you making your first rain chain?! _Pratyusha.T

wardrobe Management End of Season however brings excitement to us to welcome the upcoming one, it also adds work load to our daily routine. Managing our own wardrobe according to the seasons also one of such challenges. Here are few tips help you to organize your seasonal clothing needs: 1. If you feel that its time to keep the present seasonal stuff aside, wash those cloths and iron them neetly. 2. Arrange them as per the sizes so that it can be easily reachable when you want to recycle few or give away. 3. Utilise the Storage space under the beds and sofas to safeguard your seasonal clothes, or use cartons to put them back in to lofts. 4. Try to spread naphthalene balls or use cedar blocks in these boxes or storage ares to prevent your cloths from bad odour and moisture. 5. Make sure that you revisit this stuff at least once in two months to check if every thing is intact. _Bhavana

Decorating Under the Sinks!! Water Faucets and Sinks are seen everywhere in the world, they exist in kitchens and restrooms. We notice a neat and clean sink, but no one wants to even look whats u der the sink...one awful place to think about....even the Plumbers make sure they deck up the sink tops but underneath is the neglected part..yet a visible space. The homewoner feels so uncomfortable to take the guests on a home tour when the sink arrives, even the guests dont want to give a glance......whatever i said, isn't it right. Why cant we hide that awful space?! We brought you some pictures of quite a few intelligent homeowners and designers who thought smartly about hiding the 'under the sink' area. Using Adhesive Velcro by Command Products, 3M industries we can easily mount a curtain onto that curvy sink side. Or have a craftsman build a modern cabinet under the sink. If you think these jobs might take longer to accomplish, simply finish the job by bringing in some healthy indoor plants to cover, or browse for a readymade stainless steel fixture wrapping around the sink. One silly space but surely needs attention to hide....under the sink!! -Pratyusha.T

Ideas for hanging pictures innovatively We need not always follow the same traditional method of piercing a nail into the wall and hand a picture frame. Quite a few new ideas have gone viral in decoration with picture frame. If the frame didnot come with a facility to hang it, a Coke or Pepsi can's handle can be detached and fixed to the frame, as shown in the picture, making it easy to hang. Jute ropes, metal wires and clips can also be used as a frame hanging facility. Ideas galore, soon as you browse through the web. A dab of toothpaste behind the frame to mark the points for drilling nails in the wall, measuring the distance between the hooks behind a picture frame with a tape or a painter's tape and then sticking the tape to the wall, followed by drilling nails in the wall makes ones job easy. Just follow these or explore new ideas to make your 'decorating with picture frames' mission a simple one. -Pratyusha.T

Ideas for Picture Display around Staircases   We have been sharing more and more about displaying photos and pictures on walls, shelves and other empty spaces...today its the staircase's turn. Why leave a staircase empty...?! Decorating with photo frames around staircases is interesting and absolutely adding a new perspective to the decor of the home. We can gather similar frames, photos of similar character, color,photos of just one category of family members ( like only children, only parents or grandparents' photos), photos of world tours etc....and make that staircase space a 'feature wall'. Using a dark background color or a contrast color as base, pictures can be hung for display. A staircase that is open to visitors, or one that leads to bedrooms, one that is in the living room, or the one in the foyer can be a center of attraction and a 'conversation piece', when decorated with pictures, opposing those that are separate, and which are not visible to the guests, no matter how much you spend to decorate, they are not seen anyways. In our next article, Lets see how interestingly and innovatively we can hang pictures otherthan just hammering nails in the wall! -pratyusha.t

నేను మా అమ్మ నవ మాసాలు మోసి నాకు జన్మ ఇచ్చిన మా అమ్మ గురజాడ వెంకట లక్ష్మి మట్టి ముద్ద లాంటి నన్ను మానవతవాదిగా మలచింది. స్కూల్ లో చదివే రోజుల్లో పిల్లల పుస్తకాల్లో చిన్న కధలు రాసి చిట్టి పారితోషికం సంపాదించేదాన్ని . ఆ డబ్బుతో అమ్మమ్మ, నాన్నమ్మ, తాతయ్య..... ఇలాంటి పెద్దలకి పళ్ళు, రుమాళ్ళు, తువ్వాళ్ళు కొని దణ్ణం పెట్టించి ఇప్పించేది . నాకది నచ్చకపోయినా భయానికో భక్త్తికో కాని మాట్లాడేదాన్ని కాదు. ఒక సారి నాకు ఒక పెద్ద పారితోషికం వచ్చింది. వేసంగి సెలవలు కావడంతో కాకినాడ అమ్మమ్మ వాళ్ళ వూరికి వెళ్ళాము. అక్కడ పిల్లలం పార్టీ చేసుకుందా నుకున్నాము. అప్పుడు మా పెద్ద నాన్నగారు "వూర్లో వృద్ధాశ్రమం పెడుతున్నారు.  మొదటిసారి అందరూ విరాళాలు ఇవ్వండి" అన్నారు.  వెంటనే అమ్మ, " ముందు శోభ పేరు రాసుకోండి" అంది.  నా ముఖంలో రంగులు మారినా తప్పనిసరిగా ఇచ్చాను.ఆ సాయంత్రం పెద్దనాన్నగారు నన్ను పెద్దల దగ్గరికి తీసుకువెళ్ళి పరిచయం చేసారు. 'ఇంత  చిన్న పిల్ల మొదటి విరాళం ఇచ్చిందా!' అని అందరూ ఆశ్చర్య పొయారు. నన్ను దీవించారు. తమ తమ కష్టాలు  చెప్పారు. అవి నా మనసులో నిలిచిపొయయి.  రైల్లో వస్తున్నప్పుడు కూడా అమ్మ 'సేవ' అనేది  ఎంత గొప్పదో చెప్తూనే వచ్చింది.   అంతే  నాకు తెలియకుండా నేను సేవా  రంగానికి వెళ్ళిపోయాను.  పదహారేళ్ళు వున్నా పద్దేనిమిదని చెప్పి రక్త దానం కూడా ప్రారంభించాను. కాని అది అమ్మకి తెలియదు సాహిత్యాని కంటే సేవకి  ఎక్కువ విలువ ఇవ్వడం నాన్నకి నచ్చలెదు. "సమయం దొరికితే సేవా కార్యక్రమం చేసేందుకు పోతున్నావు,  కధలు కవితలు రాయడం తగ్గిస్తున్నావు"  అని మందలించారు.   "దాని ఆశయం ముందు సేవ తర్వాతే సాహిత్యం కనక అలాగే  కానిద్దాము" అంది అమ్మ. అప్పటినుండి ఇప్పటిదాకా  అమ్మ నా నీడలా వుంది నన్ను ముందుకు నడిపిస్తూంది.  ఆఖర క్షణాల్లో ఉన్న వారి దగ్గరికెళ్ళి సేవ చేసిన రోజులు వున్నాయి.  ఆసుపత్రిలో ఉన్నవారికి సాయపడిన రోజులూ వున్నాయి. అమ్మతో  ఆ విషయాలు చెబుతూ వుంటే  అన్నీ విని సంతోషిస్తుంది. దూరదర్శన్ వాళ్ళు మా ఇంటికి వస్తే అమ్మ పెదవి విప్పలేదు.  తెలుగు వన్. కామ్  వాళ్ళు ఇంటికి వచ్చినప్పుడు తనని అమ్మలా చూసుకున్న అత్తగారి గురించి చెప్పింది. అభినందన  సంస్థ ఉత్తమ తల్లులకి పిల్లలతో వందన కార్యక్రమం చేసింది.  అందులో పాల్గొని అమ్మకి పూజ  చేసే అవకాశం  నాకు లభించింది  సేవా రంగంలో నేనిలా ఉన్నానంటే దానికి కారణం అమ్!.  ముందు నేను కనిపిస్తాను కాని కనబడకుండా నన్ను నడిపించేది అమ్మ.  అందుకే ఆమె గురించి  రాయమంటే సంతోషం.  నాకు ఆమె గురించి చెప్పమంటే గర్వంగా అనిపిస్తుంది ఎప్పుడూ!  -డా. గురజాడ శోభాపెరిందేవి

మా అమ్మా నేనూ నాకు అంతా బాగా గుర్తు లేదు కానీ ఆరోజు పెరట్లో కెళ్ళగానే కాకర పాదుకు పూసిన పసుపు పచ్చని పూలు చూసి , "అమ్మా! కాకరపూలు చూడవే భలే ఉన్నాయ్ పసుపురంగు " అంటూ పెద్దగా కేకేశాను. అమ్మ నవ్వుతూ నా కోసం పాల గ్లాసు పట్టు కుని వచ్చింది."ఇంకేం కావాల్సినన్ని కాకర కాయలు.నీకూ నాన్నగారికీనీ" అంటూ కాకరపుల కేసి చూసి, " తమాషా అన్నీ పిందె పూలే!" అంది. " అంటే !"అన్న నామాటలకు అర్ధం వివరించింది. పిందె ఉండి పూసేవి మాత్రమే కాయలవు తాయని, ఉత్తిపూలూ కాయలుకావనీనీ.అలా రోజూ ఆ కాకర పూలనూ, పిందెలనూ, కాయలనూ, చూస్తూ వాటి మీద మమకారం పెంచుకున్నట్లున్నాను. అమ్మ షుమారుగా మూడు వారాల తర్వాత చేసి నా కంచంలో పెట్టిన కాకరకాయ కాకరపు కాయ కూర లొట్ట లేసుకుంటూ తిన్నగుర్తుంది. అప్పుడు నాకు ఏడెని మిదేళ్ళుండవచ్చు.అలా కాకరకాయ కూరం టే నాకు ఇష్టం ఏర్పడింది. మా నాన్నగారికీ మా అమ్మ చేసే ఈ కూర చాలా ఇష్టం. ఆకూర తింటూంటే నాన్న గుర్తువచ్చేవారు. నాన్న హార్ట్ ఎటాక్ తో చనిపోయారు. అలా ఆ ఆకూర మీద ఇష్టం తగ్గిపోయింది. ఇద్దరం కల్సి ఆ కూర తినే వాళ్ళం . మా అమ్మ కాకరకాయను చాలా విధాలుగా  చేసేది. కాయను  నాల్గుగా  చీల్చి గుత్తొంకాయలా  కారం పెట్టి  చేసేది . చిన్నముక్క లుగా చేసి బాగా  వేపి కరకర కాకర కూర చేసేది.ఉల్లికారం పెట్టి వేపేకూర మరొకటి. పండు కాకర కాయలతోనూ ఆమె కమ్మగా కూర చేసేవారు.మజ్జిగ పోసి ఉడికించి మసాలా వేసి చేసేకూర ఒకటి. అన్నిట్లోకీ నాకు, నాన్నగారికీ ఇష్టమైనది  కారపు కాకర కాయ కూర. చదువు ,పెళ్ళి, భర్త ,పిల్లలూ  నా సంసార సాగరంలో పడి ఈదుకోసాగాను. అమ్మతన ఇంట్లో వంటరిగా ఉండేది.నాకూ, మా వారికీ అదే టౌన్ లో ఉద్యోగాలు కావటాన అక్కడే స్వంత గూడొకటి కట్టుకుని ఉండేవారం. ఆరోజు ఇంట్లో కూరలు తగినన్నిలేక పిల్లలకు టమోటా కూర చేసి లంచ్ బాక్సుల్లో  పెట్టిచ్చాను. మావారికి ఉత్తి పప్పూ , చింత పండు పచ్చిపులుసు , ఆవకాయా, అప్పడం ఉంటే చాలు.స్కూల్ కు టైమవు తుందని గబ గబా వంట ముగించి బయల్దేరాను. నేను స్కూల్ కె ళ్ళాక H.M ని కావటాన  క్లాసులూ , ఆఫీస్ వర్కూ, నెలాఖరు కనుక పంపాల్సిన  పేబిల్స్ , క్లర్క్ తో పూర్తి చేయించి చెక్ చేసుకుని , పంపేసరికి స్కూల్ టైమై అంతా లంచ్ కెళ్ళిపోయారు .మార్చి ఎండ మండుతున్నది. గొడుగేసుకుని  పదడు లేశానో లేదో స్టూడెంట్  ఒకడు పరుగు పరుగున వచ్చి నాచేతికి ఒక చిన్న క్యారీబ్యాగ్ ఇచ్చాడు. " ఏంటిరా ఇది?" అని అడుగు తుండగానే , వాడు స్కూల్ గేటు వైపు చూపాడు. అక్కడ ఎండలో చెపటలు కక్కుతూ ,ఆయాస  పడుతూ అమ్మ  నిల్చుని ఉంది. నేను వెనక్కు వచ్చి "ఏంటమ్మా! ఇది? ఇంత ఎండ లో వచ్చావ్?" అని అడిగాను. "మన పెరట్లో కాచిన కాకరకాయలు, నీకు ఇష్టమని కారపు కాయ చేసి తెచ్చాను" అంది. అమ్మ ఇంట్లో పెద్దపెరడు, జామ, సపోటా, మూడు మామిడి చెట్లు ,  నిమ్మ, బత్తాయి, దానిమ్మ చెట్లు వెనక ఉండగా ముందం తా కూరపాదులూ, 4,5 రకాల గులాబీ మొక్కలూ, ఇంట్లోకి వెళ్ళేదార్లో బాటకిరు వైపులా వేసి పోషించేది అమ్మ.ఇక ముద్ద మందారం, రెక్కమందారం, మూడురకాల గుట్ట మల్లెలూ, జాజి,లిల్లీ లకు కొదవ లేదు. చేమంతి , మరువం తొట్లోలో వేసి నిండుగా పూయించేది. బాటకిరు వైపులా కనుల పండువుగా పూల బాలల పరకరింపులే! ఇవికాక దొండ, కాకర, చిక్కుడు పాదులూ, ఉండేవి. ఇల్లంతా పంట లక్ష్మీ కళతో కళాకళలాడుతూ ఉండేది.ఏసీజన్ లో ఆపండ్లు మోసుకుని మాఇంటికి వచ్చేది 3 కి.మీటర్లూ నడుచు కుంటూ ఆయాసంతో రొప్పుకుంటూనూ." అమ్మా!ఎందుకూ ఇంతెండలో వచ్చావ్, గొడుగైనా లేకుండా ? సాయంకాలం తెస్తే సరి పోనుకదా!" అన్నాను. " నువ్వు రాత్రులు భోజనం చేయవుకదా !అందుకనే వేడివేడిగా తింటావని తెచ్చాను." అంది ముఖానికి పట్టిన చెమట తుడు చు కుంటూ. ఏమీ అనలేక ” ఈగొడుగు తీసుకెళ్ళు “ అంటూ చేతిలో గొడుగుఇవ్వబోతే , " నీవు మళ్ళా ఎండలో పడి నడిచి రావాలి కదా!వద్దు లే నీవే వేసుకెళ్ళు, కొంగుకప్పుకుపోతాన్లే, నీవుపద మళ్ళా అన్నం తినేసి రావాలికదా! వస్తా" అంటూ వెనక్కు తిరిగి నడిచి వెళ్ళింది. నేనూ నడుచు కుంటూ ఒకటిన్నరకిలో మీటర్ల దూరంలో ఉన్న మాఇంటికెళ్ళి, ఆరోజు లంచ్ లోకి కూర లేకుండా వంటచేసిన నాకు, నాకు ఇష్టమైన  కాకరకాయ కూర తింటుంటే కళ్ళ నిండుగా నీరువచ్చింది. ఒకపాత సంఘటన గురొచ్చొ మనస్సు పిండేసి నట్లైంది ,ఒకమారు నాన్నగారుపోయాక, అమ్మ కు రావల్సిన పెన్షన్ పేపర్స్ సంతకాలుచేసి పోస్ట్ చేయవలసి వచ్చి, అమ్మ కబురుచేసింది, అప్పటికింకా ల్యాండ్ ఫోన్స్ కూడా రాలేదు."ఈపేపర్స్ తీసుకెళ్ళి పోస్త్ ఎచేయిస్తావా? " అని.అప్పుడు నాకు టెంత్ పరీక్షలు దగ్గరపడి తీరికేలేకుండా ఉన్నాను." నేను చాలా బిజీగ ఔన్నానమ్మ! నీవే ఎలాగో తంటాలుపడు." అని కబురంపాను. పాపం అమ్మ తనే ఎండలో ప్[ఓస్తాఫీస్ కెళ్ళి పనిముగించుకుని వచ్చింది.ఆరోజు సాయంకాలం మా అబ్బాయి తనస్కూల్ షూ పాడైపోయిందనీ కొత్తది కొనమని గొడవచేస్తే , స్కూల్ నుంచీ షాపుకెళ్ళి కొనిచ్చాను. అమ్మపని పక్కకు నెట్టి , బిడ్డపనిమాత్రం చేసిన ఆసంఘటన గుర్తువచ్చి కళ్ళలోనీరు తిరిగింది. నామీద నాకే ఏహ్యం కలిగింది. అమ్మకు నామీద ఉన్నప్రేమదేనితోనూ వెలకట్టలేనిది.మరో రోజు సాయంకాలం శలవు లవటాన పిల్లలు ఇంట్లోనే  ఉన్నారు.  H.Mస్ మీటింగ్ నుంచీ  రాగానే  మాపిల్లలు " అమ్మా! నీకోసం అమ్మమ్మ ఈ స్వీట్ ప్యాకెట్ ఇచ్చి వెళ్ళింది " అంటూ నాకో ప్యాకెట్ అందించారు. అది సింగ్ స్వీట్  షాపుది.లోపల జిలేబీ, కాజూ బర్ఫీ, పకోడీ  ఉన్నాయి. అమ్మ యింటికి 3కిలో మీటర్ల దూరంలోని సింగ్ స్వీట్ షాపుకెళ్ళి కొని , మళ్ళా ఒకటి న్నర కిలో మీటర్ల దూరంలోని మాయింటికి నడిచొచ్చి ఇచ్చి మళ్ళా అంతదూరం నడిచి వెళ్ళింది. అమ్మప్రేమకు దూరం, కాలం,  ఎండ, శ్రమ అడ్దురావు.  అమ్మకు నేనేం చేశాను? కనీసం నాన్నగారు పోయాక  వెళ్ళికొంత కాలమైనా ఆమెదగ్గర ఉన్నానా ?నా ఇల్లు, నా పిల్లలు , నా ఉద్యోగం అని తపన పడు తున్నానే తప్ప అమ్మకోసం ఏం చేశాను.అనుకుంటూ స్వీట్స్ వైపుచూస్తుంటే " అమ్మా! నీవు టీ తాగాక ఇక రాత్రికి ఏమీ తినవుకదా! అందుకే అమ్మమ్మ’ ఇప్పుడే తిని టీ తాగమని  మీ అమ్మకు చెప్పండి , అమ్మతిన్నాకే మీరు తినండి’  , ‘మీరు అన్నీ తినేయకండి, అమ్మ వచ్చాకే ప్యాకెట్ విప్పండి '  అని కూడా అమ్మమ్మ చెప్పి ఇచ్చి వెళ్ళింది,  ఏదీ నీవు తిని మాకూ ఇవ్వు , ‘అని.  ‘మీ అమ్మకు నీవంటే ఎంత ప్రేమ! “ చిన్న పాపాయ్ ఏదీ నోరుతెరిచి తినమ్మా! " అంటూ పిల్లలు నన్ను ఆట పట్టించి  నానోట్లో బర్ఫీముక్క పెట్టి, వారూ తినసాగారు. అమ్మ తన ఇష్టం కన్నా బిడ్డల ఇష్టం  గమనిస్తుందని మరోమారు రుజువుచేసింది  మా అమ్మ.  నేను అమ్మ నైనా అమ్మ నే నింకా చిన్న పిల్లనే అనుకుంటుంది, పిల్లలకు తీసుకోడం తప్పమళ్ళా  తిరిగి ఇవ్వడం రాదా! అనే భావనతో, నేను అమ్మకేం చేశాను?’ అనే ఆలోచన మరీ మరీ వేధించసాగింది . ఆలోచిస్తూ కూర్చున్నాను. ఇంతలో మా పిల్ల లు " హేపీ మదర్స్ డే అమ్మా!" అంటూ ఒకపూల బొకే ఒక  కార్డ్ ఇచ్చారు. వాళ్ళకు థాంక్స్ చెప్పి"పిల్లలూ! పదండి అందరం వెళ్ళి అమ్మమ్మ కు ‘మరర్స్ డే చెప్పి, గ్రీట్  చేసి వద్దాం." అంటూ  బయల్దే రాను. ఆదూరి .హైమావతి

అమ్మతో అమ్మ ఒక తెరిచిన పుస్తకం... చదవాలనుకుంటే అక్షరమాలలా కనిపిస్తుంది... వ్రాయాలనుకుంటే తెల్ల కాగితమై నిలుస్తుంది.. కనుకొలుకుల నిలిచిన కన్నీటితెర అమ్మ.. మాతృదినోత్సవం కోసమని అమ్మ గురించి రాయాలని అనుకున్నప్పటి నుంచి నా కనుపాపల వెనుక ఉన్న బాల్యంలోనికి వెళ్ళిపోయి అమ్మని ప్రేమతో  ఆలింగనం చేసుకున్నా... అమ్మకి అమ్మామ్మావాళ్ళు (తన అమ్మ ) పెట్టిన పేరు ప్రమీల ..నాన్నగారితో ఏడడుగులూ నడచి వచ్చి, ‘లీల’గా, లీలమ్మగా మారిపోయింది... అమాయకత్వానికి మారు రూపమయినా అన్నీ తన ఇష్టప్రకారమే జరగాలనే మనస్తత్వం ఆమెది. 'పాప'గా నేను ఒక్కదాన్నే అవటం మూలాన నేను ‘ఇది కావాలి’ అని అడిగే అవసరం లేకుండా నాకు  అన్నీ అమర్చిపెట్టేది... అయినా, నేనెప్పుడూ మా నాన్నపార్టీనే...కానీ ఆ మురిపాలన్ని ఆమెవే... ప్రతీ పుట్టిన రోజుకీ తనే స్వయంగా బూందీ లడ్డూలు చేసి (అప్పుడు కట్టెల పొయ్యి కదా..పాపం చాలా శ్రమ  పడవలసి వచ్చేది..) ఆ వీధిలో ఉన్న పిల్లలందరికీ నా చేతితో ఇప్పించేది.. ముఖ్యంగా వడియాలు .. వేసవి వచ్చిందంటే చాలు రకరకాలైన వడియాలు పెట్టి, ఎండిన తరువాత  డబ్బాల్లోకి ఎత్తి పెట్టేది... వర్షం వస్తూ ఉంటే ప్లేటు నిండా అమ్మ వేయించి ఇచ్చిన వడియాలు తింటూ కిటికీలో కూర్చుని వర్షపు ధారలను చూస్తూ.. ఎంతో సంబరపడేదాన్ని... స్కూలు డ్రెస్సు తళతళ మెరిసిపోయేలా  ఉతకటమేకాదు, ప్రతీ వారం బొగ్గుల ఇస్త్రీ పెట్టెతో చక్కగా ఇస్త్రీ చేసి పెట్టేది... నేను బాగా చదువుకుని మంచి పేరు తెచ్చుకోవాలని ఆమె కోరిక... (ప్చ్! నేను తీర్చలేకపోయాను) తనకి వకీలు (లాయర్) అంటే ఎంతో ఇష్టం. ఆడవాళ్ళు అలా నల్లకోటు వేసుకొని న్యాయం కోసం  వాదిస్తూ ఉంటే అలాగే  చూస్తూ ఉండి పోయేది..(సినిమాలో టివిలో..) ... నాకు పదమూడేళ్ళకి ఒక అపురూపమయిన వరప్రసాదంలా తమ్ముడ్ని ఇచ్చింది అమ్మ.. వాడి  ఆలనా పాలన అంతా నా చేతిలోనే... అనుకోకుండా  నాకు  మంచి సంబంధం రావడంతో ‘వద్దు’ అనలేకపోయింది, కానీ అమ్మకి  అప్పుడే నా పెళ్ళి చేయడం మనస్ఫూర్తిగా అంత ఇష్టం లేకపోయింది. నా పిల్లలు పుట్టాక, నా ఇద్దరు అమ్మాయిలతో తన గోడు వెళ్ళబోసుకునేది... (మా నాన్నతో కలిసి ఆమె మాట వినక పోయేదాన్ని కదా...! ఆవిషయాలన్నీ..) ఎప్పుడైనా నన్ను చూడాలనిపిస్తే .. తమ వీధి చివర దుకాణం లోంచి టెలిఫోను  చేయించి... "నాన్న దగ్గుతున్నారు బాగా... నిన్ను ఒక్కటే అడుగుతున్నరు...ఒకసారి వచ్చి చూసి వెళ్ళు పాపా!" అని చెప్పి పెట్టేసేది... మేము ఉండేది బేగం పేటలో... అమ్మా వాళ్ళు అంబర్ పేటలో ఉండే వాళ్ళు. మరుసటిరోజు పిల్లలు స్కూలుకు వెళ్ళగానే రెండు బస్సులు మారి మరీ వెళ్ళి చూద్దును గదా..! "నాకేమయింది? చూడు నేను పర్ ఫెక్ట్లీ ఆల్రైట్..." అంటూ నాన్న పెద్దగా నవ్వేసేవారు. అప్పుడు అర్థమయ్యేది  నాకు ఇదంతా అమ్మ చేసిన పనేనని. 'ధనియాలపొడి, కారంపొడి, చారు పొడి, అల్లంవెల్లుల్లి పేస్ట్...’ మొదలయినవి అన్నీ ముందు రోజే తయారు చేసి మరీ ఉంచేది... ఇవన్నీ నాకు ఇవ్వడం  కోసం అన్నమాట ఈ పన్నాగమంతా... సూర్య బింబం లాగా  ఎఱ్ఱగా కుంకుమని తన నుదుట నిండుగా దిద్దుకుని, అపర పార్వతీ దేవిలాగ ఉండేది మా అమ్మ. ఎప్పుడైనా చేయి జారి కుంకుమ కిందికి  ఒలికిందా, ఇక చూడండి ఆమె బాధ... తనని ఓదార్చటం ఎంతో కష్టం అయేది మాకు... ఆమె అంతిమ కోరిక ‘ఒడి బియ్యం పోయించుకుని మళ్ళీ  పెళ్ళికూతురిగా వెళ్ళిపోవాలని...’ అది ఆమె నిత్యం కొలిచే ఆ దైవం విన్నాడేమో, నాన్నని ఒంటరిగా వదిలేసి మమ్ముల్ని విషాద సాగరంలో ముంచేసి తను మాత్రం అన్ని జరిపించుకొని మరీ చెదరని చిరునవ్వుతో వెళ్ళిపోయింది... 'అఆలు’ నేర్వని అమ్మ అయినా ప్రతి అక్షరమూ తానే అయింది..ఈ పాపని కన్న ఆ అమ్మ...మా అమ్మ..! సుజాత తిమ్మన  (కవయిత్రి)

మాతృ హృదయం మా అమ్మ పేరు సులోచనాదేవి . ఆరోజుల్లోనే HSLC చదివింది వరంగల్ లో , వాళ్ళ అమ్మమ్మ ,పెద్దమ్మ గారిళ్ళలో ఉండి. తెల్లగా ,5 అడుగుల ఎత్తు ,కోల ముఖం ,చక్కని చిరునవ్వుతో అమ్మ అందంగా ఉండేది. నాన్న అమ్మని ప్రేమగా “లోచన్” అని పిలిచేవారు. అమ్మకి 12 ఏళ్ల వయసులోనే వివాహమైందట.. 14 సం.లకే అన్నయ్య పుట్టాడు . 19 ఏళ్ళకి నేను ..మూడో సంతానంగా .ఇద్దరు మొగపిల్లల తరువాత. పెద్దగారం చేసినట్టు కనపడేది కాదు గానీ ,కోరకముందే అన్ని కోరికలూ తీర్చేసేవారు అమ్మా,నాన్నా. నాన్న పెద్ద జమిందారు . అమ్మ చాలా తెలివైనది అనేవారు మా బంధువులంతా . చాలా ఓపిక .వంటలు అద్భుతంగా చేసేది. పుస్తకాలు బాగా చదివేది. అప్పట్లో వచ్చే అన్ని వార,మాస పత్రికలూ కొనేది అమ్మ. అలాగే ప్రసిద్ధ రచయిత్రుల /రచయితల నవలలు కూడా చాలా కలెక్షన్ ఉండేది. ప్రమదావనంలో మాలతీచందూర్ గారి వంటలు చదివి ,కొత్తవంటలు చేసేది. నాన్న ఏదైనా హోటళ్ళలో తిని ,రుచి ఇలా ఉంది అని వర్ణించి చెప్పేవారు . అలాగే చేయగలిగేది. అమ్మ ఊరగాయల స్పెషలిస్ట్ కూడా.. దాదాపు 10,12 రకాల ఊరగాయలు ,మామిడికాయతోనే వేసేది. ఆవకాయ ,మాగాయ, వెల్లుల్లి ఆవకాయ , నువ్వుగాయ,కొబ్బరికారం, మెంతికాయ, నీళ్ళావ ,తురుము పచ్చడి , పెసరావ, బెల్లపావ ,సన్నముక్కల తొక్కు పచ్చడి, పచ్చావ ..అబ్బో ..ఎన్నిరకాలో. మాకు మామిడి తోట వుండేది. తోటనుండి వెయ్యి కాయలు తెప్పించి ..మరీ వేసేది. అమ్మ-నేను             అమ్మకు రాని  విద్య ఉండేదికాదు. అన్నింటిలో కొద్దిగా ప్రవేశం ఉండేది. రకరకాల జడలు (హెయిర్ స్టయిల్ ) వేసేది నాకు. ఎండాకాలంలో మల్లె పూలజడ తప్పనిసరి. సీజన్ అయిపోయేలోపు ఒక 5,6 సార్లు వేసేది ..తనకే సరదా వెయ్యాలని. నేను అడిగకపోయినా పెద్ద సైజు మల్లెమొగ్గలు వచ్చినరోజున ఎక్కువగా తీసుకుని నాకు పూలజడ వేసేది. ఇంట్లో ఉన్న గోరింటాకు మెత్తగా రుబ్బించి , చేతిమీద అగ్గిపుల్లతో డిజైన్లు పెట్టేది. వెన్నెల రాత్రులు పెద్ద బేసిన్ లో అన్నం ,ఆవకాయ ముద్దలు కలిపి పెట్టేది మా అందరికీ..  ఇవన్నీ 12 సం.లోపు జ్ఞాపకాలు. ఒక అమ్మగా ..కూతురుకి ఎవ్వరికీ చెప్పుకోలేని కష్టం వస్తే ఎలా పరిష్కరించిందో చూడండి. ఇప్పటివరకూ ఎవ్వరికీ చెప్పుకోలేదు నేను కూడా..కానీ ఇప్పుడు అనిపిస్తోంది..ఇది ఇప్పటి తల్లులకు కూడా ఉపయోగపడుతుంది అనిపించింది .అందుకే పంచుకుంటున్నా. మేం చదువులకోసం ,పల్లెటూరినుండి , దగ్గరలో ఉన్న చిన్న టౌన్ కి షిఫ్ట్ అయ్యాము. అక్కడే నాన్న ఇల్లు కట్టకముందు ,మూడు పోర్షన్లు ఉన్న ఇంట్లో పెద్ద పోర్షన్ లో అద్దెకు ఉన్నాము. పక్కన రెండు వాటాల్లో మాకు దూరపు బంధువులే ఉండేవారు. అందరం చాలా కలిసిమెలిసి ప్రేమగా ఉండేవారం. నేను ఇంటర్ చదువుతున్న రోజులవి.ఎండాకాలంలో ,ఆరుబయట అందరం మంచాలు వేసుకుని పడుకునేవాళ్ళం. చాలా అల్లరి చేస్తూ,పాటలు పాడుతూ..ఎంతోసందడిగా ఉండేది మాయిల్లు.  ఒక రాత్రి అలాగే బయట వాకిట్లో అందరం మంచాలువేసుకున్నాము . కబుర్లు చెప్పుకుంటూ నిద్రపోయాము.  ఒకరాత్రివేళ నాకు సడెన్ గా మెలకువ వచ్చింది. నామంచం మీద పక్కింటి బంధువుల ఇంటికి వచ్చిన ఒక అబ్బాయి కూర్చుని ,చెయ్యి నిమురుతున్నాడు .  గబుక్కున కూర్చుని అరవబోయ్యా..నోరుమూసి , దండం పెట్టి ప్లీజ్ అరవకు అని ,లేచి వెళ్ళిపోయాడు..కానీ నా గుండె వేగంగా , ఇక ఆగిపోతుందేమో అన్నంతగట్టిగా కొట్టుకుంటోంది. భయంతో నాలుక పిడచగట్టుకుపోయి..మాటకూడా రాలేదు.. అమ్మ మంచు పడదని లోపలే పడుకుంది. దబదబా తలుపుకోట్టా..అమ్మ తలుపుతీయగానే లోపలికి పరుగెత్తా.. అమ్మ దగ్గరికి వచ్చి ‘ ‘ఏమైందే” అనేలోపే ,గట్టిగా కౌగలించుకొని ఏడుపు మొదలుపెట్టాను. అమ్మ వీపు నిమురుతూ .. “ భయపడ్డావా ,కలవచ్చి౦దా ...” అంది..మెల్లగా జరిగింది చెప్పా.. అమ్మ ఏమీ మాట్లాడలేదు .. షాక్ తో అలా ఉండిపోయింది. మర్నాటినుండి ఎవర్ని చూసినా నేను భయంతో వణికిపోతున్నా.. అమ్మను వదిలేదాన్ని కాదు ..కూడాతిరుగుతూ , బెడ్ రూమ్లోనుండి బయటికి వచ్చేదాన్ని కాదు. ఆ పక్కింటి వాళ్ళ బంధువుల కుర్రాడు మర్నాడే పరార్..వెళ్ళిపోయాడు. కానీ నాకు భయం పోలేదు. అమ్మ ఒక మధ్యాహన్నం నాదగ్గర కూర్చుని ,ఒక బుక్ చేతిలోపెట్టి ఇది చదువు అంది. “ఏమిటమ్మా ఇదీ”..అని అడిగా..అమ్మ “చదువు నీకే తెలుస్తుంది” అని వంటింట్లోకి వెళ్ళిపోయింది. నాకు నవలలు చదవడం ఇంకా అలవాటులేదు. వారపత్రికలలో కొన్ని సీరియల్స్ , కథలు చదవడం 10 th సెలవుల్లో మొదలుపెట్టినా ,నవలలు చదవలేదు. చందమామ,బొమ్మరిల్లు, కార్టూన్స్ ,చిన్న కథలూ అంతే.. పెద్దగా టైం ఉండేదికాదు. ఎప్పుడూ చదువు గోలే నాకు..ఇంటర్ లో Bipc కూడా.. రికార్డులూ , బొమ్మలూ ..అదే సరిపోయేది. అది ఒక రచయిత్రి రాసిన నవల ..పేరు నాకు గుర్తులేదు..నవలపేరు కూడాగుర్తు లేదు. ..కానీ అందులో ఒక చిన్న10 సం. పాప మానసిక వేదన , ఇంటికి వచ్చిన కొందరు మగవాళ్ళు ఆ అమ్మాయిని ముద్దు చేయడం పేరుతో ,ఎక్కడెక్కడో తాకడం, అసహ్యంగా మాట్లాడడం ..ఆపిల్ల తట్టుకోలేక తల్లికి చెప్తుంది . తల్లి ఆమ్మాయినే తిడుతుంది..ఇంత చిన్నప్పటినుండే నీకు ఇవన్నీ ఎలాతెలుసు..? నీ బుద్దే మంచిదికాదు. వాళ్ళకి అలాంటి ఆలోచనలేకపోయినా , నీకే పాడు బుద్ధులు ..అని తిడుతుంది. ఆ అమ్మాయి మేనమామకూడా అలాగే చేస్తాడు.. అపుడు అమ్మమ్మకి చెప్పుకుని ఏడుస్తుంది . అమ్మమ్మ ధైర్యం చెప్తుంది. మగవారి ప్రవర్తన, ఎలాజాగ్రత్తగా ఉండాలో ,వంటరిగా ఉన్నప్పుడు ,ఎవరైనా వస్తే ఏమిచేయాలో ..వాళ్ళని ఎలా ధైర్యంగా ఎదుర్కోవాలో చెప్తుంది. ఎప్పుడూ అప్రమత్తంగా ఉండమని , దగ్గర షార్ప్ గా ఉండే పిన్నీసు,సూది లాంటివి దగ్గరపెట్టుకుని , ఎవరైనా మగవాళ్ళు తాకితే , అదికూడా తప్పుగా అనిపిస్తేనే ..గట్టిగా పొడవమని, భయపడవద్దని , ఎవ్వర్నీ నమ్మవద్దనీ ..చాలా ఎడ్యుకేట్ చేస్తుంది.ఆతరువాత ఆ అమ్మాయి బాగా చదువుకుని, ధైర్యంగా ఎదుగుతుంది. ఆ నవల చదివాక నాకు చాలా ధైర్యం వచ్చింది.  అందులో అమ్మమ్మ చెప్పినట్టు ,నేనొక్కదాన్నే కాదు..చాలామందికి ఇలాంటి చేదు అనుభవాలు ఉంటాయి ..వాటిని ధైర్యంగా ఎదుర్కొని వాళ్లకు బుద్ధి చెప్పాలి..అన్నమాటలు నాకు బాగా నచ్చాయి. బుక్ చదివాక , అమ్మ ఏమీ అడగలేదు..కళ్ళతోనే ..అర్ధమయ్యిందా అన్నట్టు చూసింది. మితభాషి కదా. ఆతరువాత నేను ఎవ్వరికీ భయపడలేదు. ఎప్పుడూ దగ్గిర పెద్ద పిన్నీసు ఉంచుకునేదాన్ని . బస్సులో , సినిమాహాళ్ళలో , రద్దీగా ఉన్న ప్లేస్ లలో ...నా పిన్నీసు బాగా పనిచేసేది. అమ్మ ఏమీ మాట్లాడకుండానే, హితబోధ చెయ్యకుండానే, నా సమస్య పరిష్కరించేసింది . పదునైన చూపుతోనే ,ఆమడ దూరంలో ఉంచి మాట్లాడేదాన్ని నచ్చనివారితో . ఉషారాణి నూతులపాటి-

నాలో నిండి పోయిన అమ్మ అమ్మ గురించి రాయమంటే చేయి చిందులు వేస్తోంది ..నాలో నిండి పోయి ఉన్న అమ్మ గురించి ఎక్కడని మొదలు పెట్టి రాయను ! అమ్మ లా అయిపోతున్నాను నేను అరే అమ్మ లాగే ఆలోచిస్తున్నాను నేను ? అని ఇప్పుడిప్పుడే గమనిస్తూ ఆశ్చర్యం లో నేను .అమ్మా ! ఏమిటీ ఈ చాదస్తం ?   అని మొన్నే కదా అమ్మని విసుక్కున్నాను ..అదే చాదస్తం తో ఇప్పుడు నేను ..పిల్లలెలా ఉన్నారో అని ఎందుకమ్మా బెంగ ? ఫోనులు రాలేదంటే క్షేమం గా ఉన్నారని అర్దం ..అనే నేను ఇప్పుడు ఎందుకు వారం అయింది పెద్ద వాడి నుంచి ఫోన్‌ వచ్చి అని ఎందుకు రోజుల లెక్కలు కొలుస్తున్నాను ..ఆకలి గా ఉంటే మేం వచ్చి తింటాం అమ్మా !వండి బల్ల  మీద పెట్టావు కదా , ఇంక నీ పని అయిపోయింది ,హాయిగా నిద్రపో కాసేపు అన్నా , వినకుండా .. చల్లారి పోతాయే ఆ కబుర్లు ఆపి వచ్చి భోజనాలు తినండి పిల్లలూ అని బ్రతిమాలే అమ్మ , ఇప్పుడు నాలో నూ కనిపిస్తోంది ..వాళ్ళ కిష్టమైనవి చేసి పెడితే వచ్చి తినరేం ? అని ఉక్రోషం తో నేనూ ..అమ్మ నే కదా .. మా అమ్మ ,ఏమిటి ఇలా నాలో అణువణువూ నిండి పోయింది ? తప్పులు చేసినా క్షమించే అమ్మ , పిల్లల పిల్లల కీ ఇంకా వండి పెట్టాలని బలం తెచ్చుకునే అమ్మ , మీకెందుకే ఇబ్బంది అంటూ తన ఆరోగ్య సమస్యలు దాచుకునే అమ్మ , ఇంకా ఎందుకమ్మా ఈ తాపత్రయం అంటే నవ్వే అమ్మ , వేడి కాఫీ కి ఉదయం నిద్ర లేవడానికీ ఒక్క ఐదు నిముషాలు తేడా కూడా భరించ లేని అమ్మ , వేడి వేడి గా పొగలు కక్కుతూ అన్నం ఉంటే చాలు ,పచ్చడి  , చారు అయినా చాలు , పరమాన్నమే అనే అమ్మ , నా బాంక్ పనులు అవీ నేను చూసుకుంటున్నాను అంటే అదొక కాలక్సేపమే నాకు అంటూ ,మేము దగ్గర లేక పోవడాన్ని సద్దు కుని పోయే అమ్మ , బాంక్ లో ఉద్యోగులు ఎందుకమ్మా మీరు  వస్తారు ? మీ పిల్లలెవరూ లేరా ? అంటే పిల్లలే పంపిస్తున్నారు బాబూ ..ఈ డబ్బు అంతా , దగ్గర లేక పోవడమేం ? పిలిస్తే పలుకుతారు , మొన్నే వచ్చి వెళ్ళింది మా పెద్ద అమ్మాయి అంటూ నవ్వుతూ జవాబిచ్చే అమ్మ .. ఊరంతా స్నేహితులే , పిలిస్తే పలికే వారు కొందరైతే ,పిలవక పోయిన వచ్చి పలక రించే వారు ఎందరో ? ఫోన్‌ కి ఒక్క క్షణం విశ్రాంతి ఉండదు , అమ్మా ! అమ్మా ! అని ఎక్కడెక్కడి నుంచో ఫోన్లు ..నీ చేతి కంది పొడి అన్నం తిన్నాం , నీ  సాంబారు రుచి ఎంత చెప్పినా నా భార్యకి రావడం లేదు , ఈ సారి అమ్మ దగ్గర నేర్చుకో అని చెప్పాను అంటూ , మా ఊరు ఏలురు నుంచి , నాన్న గారి స్నేహితులూ , వారి కుటుంబ సభ్యులూ ,మా పిల్లలందరి స్నేహితులూ ,స్నేహితురాళ్ళూ , మా అత్తగారి వేపు బంధువులూ ,చెలెళ్ళ వేపూనూ , విశ్వ బంధువు తను ,,అమ్మ .. మేం తను పంచే ప్రేమకి అమ్మ లా వారసులం అవుతామా ? ఏమో కాలమే చెప్పాలి .. అమ్మ ,మా అమ్మ ..ఎంత మందికో అమ్మ ..మాకెంత గర్వమో .. అమ్మా ! అని పిలుస్తే చాలు ..కోట్లు తన దగ్గర ఒంపినంత సంతోషం ..పని వారు ప్రాణం పెడతారు ..పోటీ పడతారు ..తన ఇంట్లో పని చేయడానికి , ఎవరైనా ఇంట్లో అడుగు పెడితే చాలు ,ఆటో డ్రైవెర్ అయినా సరే ,ముందు ఆకలేస్తోందా ? అని ఆరా తీసి ఇంత అన్నం వడ్డించే మా అమ్మ .. ఎంత చెప్పినా ఇంకా సరిపోదు .నా దగ్గర అంత పద సంపద లేదు ..మా అమ్మ గురించి రాయడానికి ..అమ్మ నే తలుచుకుని ..ఈ నాలుగు మాటలూ రాస్తున్నాను ..ఈ రోజు .. అమ్మా ..ఐ లవ్ యూ ..అని ఎప్పుడూ అనని మాటని ఈ రోజు అంటున్నాను ..బయటకి . పుల్లాభొట్ల వసంత (లక్ష్మీ వసంత.)

అమ్మంటే అప్పుడు రెండో క్లాసు చదువుతున్నా.. ఆరేళ్ళుంటాయి.  మా చిన్నప్పుడు కృష్ణాష్టమికి బడికి సెలవుండేది కాదు. నాలుగింటికి వచ్చేసి, పాలు తాగి ఆటలాడుకుని వచ్చే సరికి పట్టుచీర కట్టుకున్న అమ్మ కనిపించింది. రాగయుక్తంగా భాగవతంలో పద్యాలు పాడుతూ, సాయంత్రం అమ్మ తులసి కోట చుట్టూ కడిగి ముగ్గులేసి తులసమ్మకి అలంకారం చేస్తుంటే అనుమానం వచ్చింది. తెల్లారకట్ల మామూలుగా అయిపోయింది కదా! ఇప్పుడెందుకూ అని.   అమ్మ పిండివంటలేమైనా చేసిందేమో అని ఒక కన్ను తెరిచి చూస్తున్నా.. ఊహూ.. చలిమిడి, వడపప్పు, పానకం, పచ్చి కొబ్బరి, బెల్లం కలిపి దంచిన ఉండలు, అరటిపళ్ళు.. అంతే.. నాకు చాలా నిరుత్సాహం.. బొండాలు, బజ్జీలు, మైసూర్ పాక్, లడ్డూలు.. పోనీ బొబ్బట్లు.. ఊహూ! ఆలోగా అమ్మ, వీధి గుమ్మం నుంచి చిన్న చిన్న పాదాలు ముగ్గేసింది. అమ్మ భలే తొందరగా ఒక్క నిముషంలో వేసేసింది. “ఏంటమ్మా ఇవేళ?” కృషుడి విగ్రహాన్ని కూడా తులసమ్మ పక్కన పెట్టి, దీపం వెలిగిస్తున్న అమ్మని అడిగాను. “కృష్ణాష్టమి. కృష్ణుడు పుట్టిన రోజు. అందుకే మనింటికి పిలుస్తున్నామన్నమాట. ఆ పాదాల మీద అడుగులేసి వచ్చేస్తాడు.” “పుట్టిన వెంటనే ఎలా నడుస్తాడు?” “దేముడు కదా.. అందుకని నడవగలుగుతాడు..” “మరి.. రోటిక్కట్టేస్తే పాకుతూ చెట్ల మధ్యనించి వెళ్ళాడని చెప్పావు కదా అప్పుడు..” “అది వేరు యశోదమ్మ ఇంట్లో అది.. అయినా నీ ప్రశ్నలన్నింటికీ మీ నాన్నగారు జవాబు చెప్తారు. నువ్వు మాట్లాడకుండా అక్కడ కూర్చుని పూజ చూడు.” ఓహో.. అర్ధమయింది. పుట్టగానే అందరిళ్ళకీ నడుచుకుంటూ వెళ్ళి, నేనొచ్చానోచ్ అని చెప్పి, ఆ తరువాత యశోదమ్మ ఇంట్లో పాకుతూ, అల్లరి చేస్తూ.... అయినా అమ్మకి చెప్పడం చాతకాపోతే.. మీ నాన్నగారంటుంది. సరే.. పూజంతా అయ్యాక, నాకు మా ఆఖరన్నకీ (మిగిలిన అన్నలు వేరే ఊళ్లలొ చదువుతున్నారు)..  చలిమిడి, వడపప్పు వగైరాల ప్రసాదం.. బంగాళ దుంపల వేపుడు,  చారన్నం, పెరుగన్నం పెట్టేసి, తను ప్రసాదం మాత్రం తింటోంది. మా నాన్నగారు కాంపుకెళ్ళారు. “ఇదేం పండగ.. చలిమిడి..” మా అన్న చిందులు తొక్కాడు. నేను కొబ్బరి ఉండలు తింటుండగా.. “అది అంతే.. నేనైతే ఉపోషం.. ఉడికించినవేం తినకూడదు. కడుపు చలవ. నూనెలో వేయించినవి అస్సలు నైవేద్యం పెట్టకూడదు.” “కడుపు మాడ్చుకుని చలవంటావేంటమ్మా! చాదస్తం..” యస్సస్సెల్సీ చదువుతున్న అన్నయ్య అడిగాడు. నిజమే.. అన్నయ్యంటుంటే నాకూ అనుమానం వచ్చింది. “అంటే.. ఆకలేసే కడుపు కాదు.. కడుపున పుట్టిన పిల్లలంతా సుఖంగా ఉండేలా చూడమని కృష్ణుణ్ణి వేడుకుంటాం.. పొద్దుట్నుంచీ కన్నయ్యనే తలుచుకుంటూ, పాటలు, పద్యాలు పాడుకుంటూ ఆయన ధ్యానం లోనే గడుపుతామన్నమాట.” అమ్మ మాటలకి అన్నయ్య అయోమయంగా చూస్తూ వెళ్ళిపోయాడు. “నేనైతే.. కడుపు నిండాతిని, బోలెడు పిండివంటలు చేసి.. కన్నయ్యకి నైవేద్యం పెట్టి, కడుపు చలవ చూడమంటా..” ప్రకటించేశాను. అమ్మ పకపకా నవ్వి, నన్ను దగ్గరికి తీసుకుని ముద్దు పెట్టుకుంది. అమ్మకి నిర్వచనం చెప్పాలంటే ఎలా? అమ్మంటే అన్నీ.. మన ఉనికి, మన ఉన్నతి, మన స్వభావం, మన జీవితం.. కొంచెం ఒళ్ళు వెచ్చబడితే తల్లడిల్లుతుంది. మన సమస్యలకి మన కంటే ఎక్కువ కన్నీరు కారుస్తుంది. నిత్యం మన వెంటే తోడుగా నీడగా ఉంటుంది.. మన మధ్యనున్నా లేకున్నా. మా అమ్మకి ఆఖరి సంతానంగా తన నలభయ్యో ఏట నేను పుట్టాను. అప్పటికి మా ఆఖరి అన్నయ్య తప్ప అందరూ ఇంట్లోంచి బైటికి చదువులకి, ఉద్యోగాలకి వెళ్లి పోయారు. అందరికంటే పెద్దదయిన అక్కకి పెళ్ళవడమే కాక, బాబు కూడా. నా పై అన్నకీ నాకూ పదేళ్ళు తేడా. ఇంక చూసుకోండి.. నాది ఇష్టా రాజ్యం ఇంట్లో. అమ్మని ఎంత సతాయించానో.. పగలంతా ఇంట్లో ఉండేదాన్ని కాదు. ఎప్పుడూ పక్కింట్లోనో.. ఎదురింట్లోనో.. నాలుగు వీదులవతలున్న కమలా వాళ్ళింట్లోనో.. ఇప్పుడు ఆలోచిస్తుంటే.. ఇంట్లో నేనొక్కదాన్నే ఉండటం కారణమేమో అనిపిస్తోంది. అలా ఆటల్లో పడి.. ఇంటికి ఆలిశ్యంగా వస్తే, ఎక్కడున్నానో తెలియని అమ్మ, వీధరుగు మీద కూర్చుని ఎదురు చూడాడం.. నన్ను చూడగానే, అమ్మయ్య అని నిట్టూర్పు విడవడం.. ఇంకా కళ్లముందే కనిపిస్తోంది. నాకు ఒకటికి నాలుగు సార్లు ఏదైనా చెప్తే.. విసుక్కోడమే నా పని. . అయినా పట్టించుకోకుండా తను అనుకున్నది నేను చేసే వరకూ చెప్తూనే ఉండేది. మా పిల్లలు చిన్నప్పుడు మా ఇంట్లో ఉండి వాళ్ళని కంటి పాపల్లా చూసుకునేది. నా ఉద్దేశంలో ఏ అమ్మ కథైనా ఒకటే.. పిల్లలే పంచ ప్రాణాలూ! అందులో.. మా అమ్మకి నేనంటే అంత కంటే ఎక్కువ. మా అన్నలు, అమ్మ నన్ను గారం చేసి పాడు చేస్తోందని కోప్పడుతుండే వారు, నన్ను ఆవిడనీ కూడా. ఆవిడని సరిగ్గా చూసుకో లేదనే బాధ నాక్కూడా ఎపుడూ అనిపిస్తుండేది. ఎనభై ఏళ్ళు దాటాక, ఆవిడకి మతి మరుపు వచ్చేసింది. (ఆల్జీమర్స్) అర్ధ రాత్రి లేచి స్నానం చేస్తానని పేచీ.. అన్నం తినేసి కూడా తినలేదు మళ్ళీ పెట్టమని గొడవ. ఎప్పుడూ.. మాత్రలియ్యండి వేసుకోవాలి అంటూ వేధింపు. లోపల ఎంత బాధ ఉండేదో పాపం.. అని ఇప్పుడనిపిస్తుంది కానీ.. అప్పుడు బాగా కోప్పడేదాన్ని. అంతే.. అమ్మ కనుమరుగయ్యాకే ఆవిడ విలువ తెలుస్తుంది. మంథా భానుమతి---(రచయిత్రి)

అమ్మ అన్నదీ ఒక కమ్మని మాట అమ్మ గురించి రాయాలి... అసలు ‘అమ్మ’ అనే పదం అంటేనే ఒక మధుర కావ్యం కదా... అమ్మ గురించి రాయాలంటే నాకు ధైర్యం చాలటం లేదు... కేవలం రెండు పేజీల్లో తన గురించి ఏం రాయగలను అని... మా అమ్మ ఒక చరిత్ర... మా అమ్మ ఒక ప్రకృతి... మా అమ్మ ఒక శ్రమ... మా అమ్మ ఒక త్యాగం... అమ్మ గురించి తలచుకుంటే నా మనసు విషాదమయం అయిపోతుంది. అప్పుడే పన్నెండేళ్ళు అవుతోంది తాను వెళ్ళిపోయి, మా మనసులో దివ్వెగా మిగిలిపోయి... అమ్మ పేరు శ్రీమతి యాళ్ళ కమలమ్మ. బాధ్యతల కత్తి అంచు మీద నిలబెట్టి అమ్మను అర్థాంతరంగా వదిలేసి వెళ్ళిపోయారు నాన్న... అసలు అమ్మే ఒక పసిపాప... అందుకే తనని ఆ దుఃఖం లోంచి బయటకు లాగటానికి మాకు  మేమే పెద్దవాళ్ళం అయి నడుము కట్టాం... మా బాధను దిగమింగి, తనని సంతోషంగా ఉంచటానికి ప్రయత్నించే వాళ్ళం...మా బాధ్యతలు మేమే నేరవేర్చుకున్నాము, అక్కా బావల సహకారంతో...వారి అండ దండలతో... అక్షరాలు తెలియని అమ్మ చదువుకోవాలని ఎంతో తాపత్రయ పడింది... మేము నేర్పితే అన్ని అక్షరాలూ, తన సంతకం తెలుగులో నేర్చుకుని ఆనందపడిపోయింది... కాని చదవటం తనకి చేతకాలేదు. సాహిత్యం అంటే ఎంతో ఇష్టం. ఏ పత్రిక కనపడినా చేతిలోకి తీసుకొని పేజీలు  అన్నీ తిరగేసి, బొమ్మలు చూసి ఆనందపడి పోయేది. అందులో ఉన్న కథలు ఏమిటో చెప్పమని అడిగేది. అందుకే నేనూ, తమ్ముడూ అమ్మకి కథలను చదివి వినిపించే వాళ్ళం. మంచి కథలను విని ఎంతో ఆనందించేది అమ్మ. నేను రాసిన కథలను కూడా చదివించుకొని ఎంతో సంబరపడిపోయేది.  అమ్మ సంతోషం కోసమైనా బాగా మంచి కథలు రాసి పేరు తెచ్చుకోవాలి అనుకునేదాన్ని. ఇప్పుడు కథలు ఎక్కువే రాసాను. తమ్ముడు కూడా రాస్తున్నాడు. కాని చూసి ఆనందించటానికి అమ్మ లేదు నా దగ్గర. అమ్మకు అక్షరజ్ఞానం లేకపోయినా లోకజ్ఞానం (జనరల్ నాలెడ్జ్) బాగానే ఉంది... అందుకు కారణం రేడియో. ఉదయం భక్తిరంజని మొదలు రాత్రి జైహింద్ వరకూ రేడియో మ్రోగాల్సిందే. అన్ని తెలుగు కార్యక్రమాలు చాలా ఆసక్తి కరంగా వినేది. ముఖ్యంగా స్త్రీల కార్యక్రమాలు, రేడియో నాటకాలు అంటే ఆమెకు పిచ్చి ఇష్టం. తెర మీద సినిమాల కన్నా, ఇంట్లో రేడియోనే ఎక్కువ ఇష్టపడేది ఆవిడ. చిన్నప్పటినుంచీ చాలా గారాబంగా చూసుకుంది అమ్మ పిల్లలందరినీ. ఎవ్వరినీ నొప్పించేది కాదు. ఎవ్వరికీ పనులూ చెప్పేది కాదు. ఇంటెడు చాకిరీ తాను ఒక్కతే చేసుకునేది. పిల్లలకి పని చెబితే నాన్న ఒప్పుకునే వారు కాదు. ‘వాళ్ళు చదువుకోవాలి, పన్లు చెప్పవద్దు...’ అనే వారాయన. ఆయన మద్దతు చూసుకుని మేమూ ఏమీ చేసే వాళ్ళమే కాదు. ఇప్పుడు బాధగా ఉంది... మళ్ళీ బాల్యం తిరిగి వస్తే, అమ్మకి చాలా సహాయం చేసే అవకాశం వస్తుంది కదాని. నాకు పెళ్లి అయిన సంవత్సరం వరకూ నాకు విశాఖపట్నం నుంచి  హైదరాబాదు [మావారు ఉన్న చోటు] కి బదిలీ కాలేదు. ఈలోగా డెలివరీ టైం. అసలు ‘బిడ్డ పుట్టే వరకూ నిన్ను ఒక్కసారి కూడా పంపను...’ అనేసింది. ఒక్క పని చేయనిచ్చేది కాదు. ఉదయం టిఫిన్ తో పాటు ఓ సారీ, మధ్యాహ్నం మూడున్నరకి [మాకు షిఫ్ట్ సిస్టం ఉండేది బ్యాంకు లో] ఆఫీస్ కి వెళ్ళేటప్పుడు మరో సారీ, రాత్రి పడుకునే సమయంలో మరోసారీ ఒక పెద్ద గ్లాసుడు పాలు తాగాల్సిందే... ‘అమ్మా, వద్దమ్మా... చిరాగ్గా  ఉంటుంది...’ అన్నా వినేది కాదు. ‘రేడియోలో ఏం చెప్పారు? గర్భిణీ స్త్రీలకు కాల్షియం చాలా  కావాలని, తల్లికీ, బిడ్డకూ సరిపోయినంత ఉండాలని చెప్పారు కదా... అందుకని మాట్లాడకుండా తాగేయమ్మా...’ అని బ్రతిమాలి తాగించేది. బాబు పుట్టాక వాడిని క్షణమైనా వదిలేది కాదు. నాకు ట్రాన్స్ఫర్ అయినప్పుడు ఒకరినొకరు విడవలేక విడిచి వెళ్ళాము... అమ్మ కూడా తమ్ముడు జాబ్ చేసే దగ్గరికి వెళ్ళిపోయింది. మా ఇల్లు (ఇంట్లో సామాన్లు) మూడుగా విడిపోయింది... నట్ట నడివేసవిలో కూడా వేడి నీళ్ళ స్నానం చేయటం నాకు అలవాటు. గోరువెచ్చగా ఉంటే పనికిరాదు. అందుకని నాకు స్పెషల్ గా రెండు తప్పేళాల నీళ్ళు కాచి ఇచ్చేది ఎప్పుడూ... అరిసెలు వండాలన్నా, ఆవకాయ కలపాలన్నా నేను తనకి తోడు ఉండాల్సిందే... పెళ్లి కాక ముందు, నాన్న పోయాక అమ్మా, తమ్ముడూ, నేనూ కలిసి ఉండే వాళ్ళం కదా... అప్పుడు ఓ సారి యల్టీసీ వాడుకొనే అవకాశం వచ్చింది నాకు. అమ్మా, తమ్ముడూ నాకు డిపెండెంట్స్. అనుకోకుండా ఎయిర్ లో వెళ్ళే అవకాశం. ట్రిప్ కోసం జాగ్రత్తగా ఒక ఐదు వేలు జమ చేసుకొని, విమానం టికెట్స్ బుక్ చేసుకొని, ముగ్గురమూ  వైజాగ్ నుంచి హైదరాబాద్ వచ్చాం ఫ్లయిట్ లో... విమానం ఎక్కిన అమ్మ ఎంతగానో మురిసిపోయింది. ఆకాశంలో ఎయిర్ బస్ వెళుతూ ఉంటే మేఘాలను చూసి ఆశ్చర్యానందాలతో తబ్బిబ్బు అయింది... గంటలో బేగంపేట ఎయిర్ పోర్ట్ వచ్చేసింది అంటే, ‘అప్పుడే హైదరాబాదు ఎలా వస్తుంది?’ అంటూ ఆశ్చర్యపోయింది. విమానం లోంచి దిగుతూ ఉంటే వినయంగా నమస్కరించిన ఎయిర్ హోస్టెస్ ని చూసి తనూ ప్రతిగా నమస్కరించి, ‘ఎంత గౌరవమో చూసావా పెద్దలంటే?’ అని చెప్పింది... ఆబిడ్స్ లోని రామకృష్ణా థియేటర్ దగ్గర ఉన్న ‘ఆహ్వానం’ హోటల్ లో స్టే చేసాం అప్పుడు. బిర్లా మందిర్, సాలార్ జంగ్ మ్యూజియం, పబ్లిక్ గార్డెన్, టాంక్ బండ్ చూపించాము. ఎంతో మురిసిపోయింది. నిజానికి మేమూ అదే మొదటిసారి హైదరాబాద్ రావటం. అమ్మతో పాటుగా అవన్నీ చూడటం మాక్కూడా ఎంతో ఆనందం కలిగించింది. అప్పటికే నాకు కలం స్నేహితురాలు, ఈనాటి ప్రముఖ రచయిత్రీ అయిన శ్రీమతి వాలి హిరణ్మయీదేవి సహకారంతో సిటీ అంతా చూడగలిగాం అప్పుడు. నాకన్నా, అమ్మా, ఆవిడా బాగా ఆప్తులు అయిపోయారు.  మూడోరోజు నాంపల్లి స్టేషన్ లో గోదావరి రైలు ఎక్కుతూ ఉంటే ఉమ (హిరణ్మయి) ని దగ్గరకు తీసుకుని కన్నీళ్లు పెట్టుకుంది అమ్మ. ఆ తర్వాత ఎవరితో మాట్లాడినా, ఎవరిని కలిసినా, ‘నేనూ విమానం ఎక్కాను. మా చంటమ్మ నన్ను విమానంలో హైదరాబాద్ తీసుకు వెళ్ళింది కదా...విమానంలో అమ్మాయి నాకు నమస్తే కూడా పెట్టింది...’ అనేది మురిపెంగా... అలా ఏళ్ళ తరబడి అందరికీ చెప్పేది. అమ్మను చివరి రోజుల్లో సరిగ్గా చూసుకోలేదేమో అనిపిస్తోంది ఎప్పుడూ... నా దగ్గరే చివరి ఏడాది ఉంది... అనారోగ్యంతో మనిషి చిక్కి శల్యమైపోయింది. ఒక్క నాలుగు రోజులు తమ్ముడి దగ్గర ఉండి వస్తానని వాడితో వెళ్లి, మూడో రోజు వెళ్ళిపోయింది. అమ్మను ఇక మేము మళ్ళీ పొందలేము... అమ్మకోసం ఎంత కన్నీరు కార్చినా రాదు. ఇంకా కొంచెం శ్రద్ధ వహించి ఉంటే, ఇంకా బాగా చూసుకుని ఉంటే, అమ్మ ఇంకో పదేళ్ళు అయినా బ్రతికేది కదా... ఈ అపరాధ భావన మాత్రం నన్ను జీవితాంతమూ వదలదు... అమ్మ గురించి పంచుకోవటానికి ఈ అవకాశం కలిగించినందుకు మీకు ఎన్నెన్నో కృతజ్ఞతలు... ప్రత్యేకంగా మాతృదినోత్సవం అని కాకుండా రోజూ నేను లేవగానే తలచుకోనేది మా అమ్మనే... నా హృదయంలో ఎప్పుడూ కొలువైన దైవం మా అమ్మే... నండూరి సుందరీ నాగమణి

మా అమ్మ అమ్మంటే ఇష్టం, ప్రేమ ఉండనిదెవరికి? మనల్ని కని, పెంచి విద్యా బుద్దులు నేర్పే తొలి గురువు అమ్మేగా. మా అమ్మ శ్రీమతి మహీధర దుర్గాంబ గారి గురించి పంచుకొనేందుకు మీ ముందుకు వచ్చాను.దేశానికి రాజైనా కన్నతల్లికి పాపడే. నా వరకూ అమ్మంటే ప్రేమా,అనురాగం, ఆప్యాయతలతో బాటూ క్రమశిక్షణ, వ్యక్తిత్వం ఉన్నతమైన భావాలను ఉగ్గుపాలతో బాటే రంగరించి పోసిన మహా మనిషి... ఆమె చదువుకోలేదు కానీ చదువు విలువ బాగా తెలిసిన , చదువును గౌరవించి , ప్రేమించే తత్వం... అలాగే ఎంత ప్రేమగా పెంచినా క్రమశిక్షణ దగ్గరకొస్తే ' మిలటరీ డిసిప్లీనే '  అలా అని ఏనాడూ కొట్టడం, తిట్టడం, అరవడం లాంటివి చెయ్యలేదు కళ్ళెర్రజేసి ‘ఊఊ’ అదంటే చాలు, అసలు మమ్మల్ని ఆడుకోవడానికి ఎప్పుడైనా బయటకు పంపితేగా ... సెలవలైనా సరే ఇంట్లోనే నేనూ మా తమ్ముడూ ఆడుకోవడమే, బహుశా అందుకేనేమో ఎప్పుడూ గుడిపాములా ఇంట్లో ఉండడమే కానీ బయటకెళ్ళడం పెద్దగా ఇష్టం ఉండదు. కానీ నాకు బాగా జ్ఞాపకం ఒక్కసారి మాత్రం అమ్మ చేతిలో దెబ్బలు తిన్నాను, మరి మా తమ్ముడు దొరికితేగా అందుకే ఇద్దరి వంతూ నాకే పడ్డాయి ఎందుకంటారా, బాగా చిన్నప్పుడు మా అన్నయ్య ఉద్యోగరీత్యా మేము ఏలూరు దగ్గర దెందులూర్ లో ఉండేవాళ్ళం. అన్నయ్య స్కూల్ లో చదివే ఓ అమ్మాయి ఓ సెలవనాడు అన్నయ్యని అడిగి అమ్మని ఒప్పించి మమ్మల్నిద్దరినీ వాళ్ళింటికి తీసికెళ్ళింది, వాళ్ళది చాలా పెద్ద ఇల్లు, చక్కగా పెద్ద తోటా... నాకు చిన్నప్పటినుండీ మొక్కలన్నా పువ్వులన్నా పిచ్చి, అందుకే ఓ చక్కటి ముద్దమందార మొక్కా అది వాలిపోకుండా ఉండడానికి (పాతగానే) ఓ వెదురుకర్ర ఇచ్చి సాయంత్రం బాగా చీకటిపడే దాకా ఉంచి అప్పుడు దిగబెట్టింది ... అంత ఆలశ్యం చేసినందుకు అప్పటికే అమ్మకి బాగా కోపం వచ్చి ఆ పిల్ల వెళ్ళే దాకా ఆగి, నా చేతిలో ఉన్న ఆ వెదురు కర్రతోనే బాగా బడితెపూజ చేసింది, మా తమ్ముడు దొరకకుండా తప్పించుకు పారిపోయాడు. ఆ తరువాత తనే దగ్గరకు తీసుకుని, దెబ్బలకు వెన్న రాసిందిలెండి. అప్పట్లో ఫోన్ లు లేవుగా మేం అంత ఆలశ్యం చేసేసరికి బాగా కంగారు పడిపోయింది పాపం ... మరి మాది తప్పేగా.   చదువులేదు, సంపాదన లేదు ... ఆస్తిపాస్తులనేవి ముందేలేవు ... నాకూ మా తమ్ముడికి ఊహ తెలిసేసరికే మా నాన్నగారు చనిపోయారు. పెద్ద పిల్లలయిన అన్నయ్యా , అక్కా మా తాతగారి దగ్గర ఉండి చదువుకున్నారు , ( పితామహులు శ్రీ మహీధర వేంకటరామశాస్త్రి గారు) అమ్మ ఇద్దరు చిన్నపిల్లలతో మా ఇంకో తాతగారింట్లో (అమ్మ నాన్నగారు శ్రీ గొడవర్తి వేంకట సుబ్రహ్మణ్యం  గారు ) ఈ ఉపోద్ఘాతం అంతా ఎందుకు రాస్తున్నానంటే ఎటువంటి ఆలంబనా లేని అమ్మ కళ్ళలో ఏ రోజూ కన్నీళ్ళు , బాధా, దుఖం ,అసహాయతా కనిపించలేదు. తను తిందోలేదో, మాకు ఏ లోటూ చెయ్యలేదు ,తను తినేదాంట్లోంచే ఇంటికి ఎవరొచ్చినా ఆదరంగా పెట్టడమే తెలుసు, ఎవరినీ ఏ రోజూ ఏ సాయం అర్ధించలేదు, ఎవరి దగ్గరనుంచీ ఏమీ ఆశించలేదు... అలాంటి వ్యక్తిత్వం ఉన్న తల్లి కడుపున పుట్టడం ఎంత అదృష్టం... అనుక్షణం మా ఉన్నతి కోసం తపించేది, తన పిల్లలు అన్నింటా ముందుండాలనీ, అందరిలో ఉన్నతంగా ఉండాలనీ ఆశించేది ... ఒక్క క్షణం ఆమె వృధాగా గడిపేది కాదు మమ్మల్ని గడపనిచ్చేదీ కాదు ...  ఇప్పటికీ నాకు ప్రతి నిముషం ప్రోడక్టివ్ గా ఉండాలనే పిచ్చి , అది ఎంతగా అంటే ఒక్కొక్కసారి నా మెంటాలిటీ మీద నాకే విసుగు వస్తుంది ... మనం మనుషులం కానీ మరమనుషులం కాదు కదా ... అప్పుడూ నేను మా అమ్మనే తిట్టుకుంటా , ఎందుకంటే నా మీద ఉన్నది ఆవిడ ప్రభావమేగా ... కానీ అప్పుడప్పుడనిపిస్తుంది ఆవిడే కనక బ్రతికి ఉంటే ఈపాటికి నేను కెరీర్ పరంగా కానీ , ప్రవృత్తి పరంగా కానీ ఎంతో కొంత ప్రగతి, ఉన్నతి సాధించి ఉండేదాన్నేమో కదా అని. చిన్నప్పుడు చదువుకునేటప్పుడు ఏం చదువుతున్నావని అడిగి అస్తమానం అదే ఎందుకు నీకు కెమిస్టరీ అంటే భయంగా అది చదువు అనేది ... ఇలా తనకు అసలు ఆ సబ్జెక్ట్స్ ఏవీ తెలియక పోయినా, మానిటర్ చేసేది, ఒక్క చదువే కాదు సంగీతం, ఆటలు, పాటలు కుట్ట్లు అల్లికలు అన్నీ నేను నేర్చుకోవాలి, ఆఫీస్ లో అలసిపోయి వచ్చినా కొంచెం సేపు సేదదీరి సంగీతమో, కుట్ట్లో ఏదో ఒకటి చెయ్యలి కానీ పగలు అస్సలు నిద్రపోనిచ్చేదే కాదు. తనకు తెలియనిది , అఖరలేనిదీ లేదు మా స్నేహితులూ, కొలీగ్స్ ఎవరు ఇంటికి వచ్చినా వాళ్ళు ఏం చదివారో అడిగేది  ఇంకా పై చదువులు చదవమనీ, ప్రమోషన్ పరీక్షలు వ్రాయమనీ ఇలా ...  నేను ఎప్పుడూ సరదాగా అనే దాన్ని వాళ్ళను 'ఇంటరాగేట్' చెయ్యకే పాపం మన ఇంటికి రావాలంటే హడలిపోతున్నారు అని.దానికి ఆవిడనేది నేనేం వాళ్ళని దుంగలెత్తమన్నానా దూలాలెత్తమన్నానా, వాళ్ళ మంచికేగా చెబుతుంటా అని. వాళ్ళు కూడా పాపం స్పోర్టివ్ గా తీసుకుని మా అమ్మంటే చాలా అభిమానంగా ఉండే వాళ్ళు.    నాకు తెలిసి ఆవిడ సమయాన్ని వృధా చెయ్యడం కానీ, చేసే వాళ్లని ఉపేక్షించడం కానీ నే చూడలేదు ... ముప్పై ఏళ్ళ చిన్న వయసులో భర్తని పోగొట్టుకుని ఎటువంటి ఆలంబనా లేకుండా పిల్లలని అభివృద్దిలోకి తేవడమనే మహాయజ్ఞం అంత సులువని నేననుకోను. అప్పట్లో ఫేమిలీ పెన్షన్ నెలకి ముపై,నలబై రూపాయలో ఎంతో వచ్చేది దానితోటే ఎంతో జాగ్రత్తగా అన్ని అవసరాలూ తీర్చుకుని పైగా ఎంతోకొంత పొదుపు చేసేది, చదువుకోకపోయినా ఆర్ధిక శాస్త్రం, మేనేజ్మెంట్ పక్కాగా ఉండేది.   అంత ప్లానింగ్ , పద్దతి, తెలివీ ఉన్న అమ్మే కనుక చదువుకుని మంచి ఉద్యోగంలో ఉంటే కచ్చితంగా సమాజానికి ఎంతో కొంత మేలు జరిగి ఉండేది.ఆమె నా రోల్ మోడల్, ఆమె నా హీరో. ఆమె ఉన్నప్పుడు ' నయాగరా జలపాతంలా ఉండే నేను ... ఇప్పుడు చలనం లేక మందగొడిగా ' తిన్నామా, పడుకున్నామా, తెల్లారిందా ' అన్నట్లు అయిపోయా ... చిన్నప్పుడెప్పుడూ  ‘అమ్మ కావాలనీ ‘ఏడవలేదు ఎందుకంటే ఆమె నీడలా కూడానే ఉన్నా కనుక ఇప్పుడు 'అమ్మ కావాలని ఏడవాలని ఉంది ... కానీ ఎంత ఏడ్చినా రాదుగా ... ఆ దేముడే కనక ప్రత్యక్షమై వరం ఇస్తే నే కోరేదొకటే మా అమ్మను మళ్ళీ నాకిచ్చెయ్యమని ... మీకు తెలుసా నేను మా అమ్మను తలుచుకోవడమే మానేసా ... ఎందుకంటే తలుచుకుంటే ఆ బాధను తట్టుకోవడం నా వల్ల కావడం లేదు ... అమ్మ 2003 దసరా , మహర్నవమి నాడు చనిపోయింది , సుమారు పుష్కరం దాటుతున్నా నా మనసు అలవాటుపడలేదు... అందుకే నేను అసలు తలచుకోవడమే మానేసా. ఇంకో విషయమండోయ్ నా పిల్లల చిన్నప్పుడు వాళ్ళను మా అమ్మే పెంచింది ( నేను ఉద్యోగానికి వెళ్ళిపోతాగా) మరీ ముఖ్యంగా మా పెద్దబ్బాయిని, చిన్నవాడి టైం కి ఆవిడ ఓపికా అయిపోయింది, మా ఆయనా మా అమ్మా మంచి స్నేహితుల్లా ఉండేవారు ... నాకు కూడా చెప్పకుండా వాళ్ళిద్దరూ బోలెడన్ని విషయాలు మాట్లాడేసుకునే వారు, నాకు అసూయ కలిగేలా ... ఇంకొక ముఖ్య విషయం రాయకుండా ఇది ముగిస్తే నాకు చాలా పాపం వస్తుంది అందరిపిల్లలలోకీ మా అమ్మకు నేనంటే ప్రత్యేకమైన ప్రేమ,అభిమానం చిన్నప్పటి నుండీ కాస్త అర్భకంగా ఉండేదాన్ననీ నాకు మా పిల్లల చిన్నప్పుడు మెనంజిటిస్ వచ్చి బ్రతుకుతానన్న ఆశ లేనప్పుడు ఆవిడా మా ఆయనా నన్ను కంటికి రెప్పలా కాపాడడం గుర్తొస్తే నాకు మనసంతా అనిర్వచనీయమైన భావంతో నిండిపోతుంది అలాంటి అమ్మను చివరిసారి మేం చూసేటప్పటికి ... మేం వెళ్ళేసరికే నిర్జీవమైన సంగతి గుర్తొస్తే నా గుండె చెరువైపోతుంది... ఒక్కసారి కాలం వెనక్కు వెళ్ళి ఆమె ప్రాణాలతో ఉండగా మమ్మల్ని చూసి ' అమ్మా మేం వచ్చాం ' అన్న మాటలు ఆమెతో చెప్పగలిగితే ఎంత బాగుండునూ. ప్చ్... అలా ఎందుకు జరగాలి?   ఆమె మనిషీ, మనసూ, జ్ఞాపకాలూ అన్నీ అందమైనవే ... అందుకే నేను ఎన్ని జన్మలకైనా ( నిజంగా అవి అంటూ ఉంటే) ఆ తల్లికే కూతురిగా పుట్టాలని మనసా కోరుకుంటూ ... ఈ అక్షరాంజలి అమ్మకే అంకితం. మీనాక్షీ శ్రీనివాస్.

 అమ్మ వళ్ళో పాపాయికి ఏమి కావాలి ''చిన్నమ్మాయి పిల్లలు ఎక్కడ ?'' అడిగింది అమ్మమ్మ. ''ఉన్నారు లేమ్మా , బయట అరుగుల పై  ఆడుకుంటున్నారు ''చెప్పింది అమ్మ. అరుగుల మీద నుండి దూకుతూ , మళ్ళీ ఎక్కుతూ ఉన్న నేను తొంగి చూసి నవ్వాను . మూడేళ్ళ పాప  ఉంటుంది ! చల్లని వెన్నెల మనసుని ఉంటుంది .ఆ  మనసు అమ్మమ్మది అయితే తనకు గంధం పూసినంత హాయిగా ఉంటుంది .   ''నా తల్లే ఆడుకోమ్మా ,  అక్క ఏది ?'' అప్పటికి అక్క ,నేను ఇద్దరమే అమ్మకి . పెదమ్మ ,మావయ్య ఆ ఊరిలోనే కాబట్టి మేము ఒక్కరమే  సెలవల్లో వచ్చే చుట్టాలం. అందుకే అమ్మమ్మకి మేమంటే అంత మురిపం. ''రాణి అక్క , శైల అక్కతో ఎక్కడికో పోయింది. నేను వనజ ఆడుకుంటున్నాము '' పెద్దగా అరిచి చెప్పాను . చిన్నగానే తల్లి  .... నవ్వుతూ వారించింది అమ్మ . ''అది ఎందుకు చిన్నగా అరుస్తుంది !వాళ్ళ నాన్నకు ఆడ పిల్ల రెండో సారి వద్దు అంటే ,ఎందుకు వద్దు అంటావు అని గట్టిగా పుట్టేసింది. ఎవరికైనా జవాబు చెప్పాలంటే అదే '' నవ్వుతూ లోపలి వెళ్ళింది అమ్మమ్మ . అమ్మ కూడా నవ్వుకుంటూ బుగ్గ లాగి ముద్దు పెట్టుకొని పనిలో మునిగి పోయింది. నాకు ఇద్దరు ఆడ పిల్లలు అయితే ఏమిటి ,దేవుడు చందమామ లాంటి పిల్లలను ఇచ్చాడు . ఇద్దరు చక్కగా పెరిగితే చాలు . ... అనుకుంటూ లోపలి వెళ్లి పోయింది . ఆడుకొనే పిల్లలను బద్రంగా చూసుకొనే పని ఎప్పుడూ ఇంటి ముందు ఉండే ఎర్ర అరుగులదే !!అవి దాటి పిల్లలు ఎప్పుడూ రోడ్ మీదకు వెళ్ళరు .                              ************* ''శశి ,అన్నం తిందువు రామ్మా '' అమ్మ పిలుపుకు సమాధానం చెప్పడానికి నేను అక్కడ ఉంటె కదా !! రెండు సార్లు పిలిచేసరికి అమ్మకి అనుమానం వచ్చింది . ఇల్లంతా వెతికింది. అక్కను అడిగినా ,పక్క వాళ్ళను అడిగినా ఒకే సమాధానం ''తెలియదు ,చూడలేదు ''అని. అమ్మమ్మకు ,అమ్మకు మావయ్య కు కంగారుగా ఉంది. ముఖ్యంగా పాప కనపడలేదు అంటే ,పాప నాన్నకు ఏమి సమాధానం చెప్పాలి. అసలే ఆయనకు కోపం ఎక్కువ . పాప పుట్టినాక కొద్ది రోజులు చూడటానికి కూడా రాలేదు . ఇప్పుడు పాప అంటే చాల ఇష్టం. అమ్మ కైతే కళ్ళలో నీళ్ళు వచ్చేస్తున్నాయి . ఇంత చిన్న పాప ఎంత దూరం వెళ్లి ఉంటుంది ? కొంప తీసి ఎవరైనా చెవిలో కమ్మల కోసం ఎత్తుకొని వెళ్లి ఉంటె .... ఊహకే అమ్మ మనసు వణికి పోతుంది . ''నా బిడ్డ ఎక్కడ ఉన్నా క్షేమం గా ఉండాలి . తొందరగా దొరకాలి '' మనసులోనే ప్రార్ధన లు చేస్తూ ఉంది . తల్లి బాధ తెలియని వారెవరు ? చుట్టూ పక్కల వాళ్ళు అందరు చుట్టూ చేరి ఓదారుస్తూ ఉన్నారు ,కాని ఎవరైనా ఎత్తుకొని వెళ్లి ఉంటారా ,అనే ఆలోచన అందరిలో ఉంది. ఇంత చిన్న పాప దూరంగా వెళ్ళదు . కాబట్టి ఏమి అయి ఉంటుంది అని తర్జన బర్జనలు జరుగుతూ ఉన్నాయి . ఊరంతా టముకు వేయిస్తే దొరకొచ్చు .... ఒకరి సలహా. పోలీస్ రిపోర్ట్ ఇద్దాము .... ఇంకొకరి సలహా . అందరు తలా ఒక వైపు వెళ్లి వెతుకుదాము ..... ఓక్కొక్కరు ఒక్కో మాట. ఒకరి సలహా కంటే ఒకరిది గొప్ప అని వాదన. వింటున్న అమ్మకి మాత్రం ఒకటే ఆలోచన ,తప్పి పోయి ఉంటె ఎలాగైనా  దొరుకుతుంది . మనుషుల్లో ఇంకా కొంచెం పాపభీతి ఉంది . ఒక వేళ ఎవరైనా తీసుకెళ్ళి పోయి ఉంటె ..... ఈయనకి ఏమి చెప్పాలి ? పాప ఎలా ఉందొ !! మనసు భయం తో పరి పరి విధాల పోతూ ఏ సలహా ని స్వీకరించేటట్లు లేదు అమ్మకి . ఒకామె ముందుకు వచ్చి అడిగింది ''పాప తెల్లగా ఉంటుందా ?'' అవును గబుక్కున చెప్పింది అమ్మ . ''అయితే ఆ పాప ఇందాక అరుగు మీద నుండి దిగి తూముల వైపు వెళ్ళింది . కాంతమ్మ మనుమరాళ్ళు తెల్లగా ఉండరు కదా అనుకున్నాను. ఈ పాపని ఎప్పుడూ చూడలేదు ''చెప్పింది. అందరికీ కొంత ఆశ . ఆ వైపు వెళ్లి చూస్తె దొరకొచ్చు. ''లేదు ,టముకు వేసే వాళ్ళను మాట్లాడండి . దొరుకుతుంది ''చెప్పింది అమ్మమ్మ. అప్పటికి పాప కనపడక రెండు గంటలు దాటిపోయి ఉంటుంది. ఇంటి ముందు మూగిన జనాలను చూసి  ఇంట్లోకి వచ్చాడు చిల్లర అంగడి పుల్లయ్య. ''ఏమి జరిగినదమ్మా ?'' అడిగాడు అమ్మమ్మని. ''చిన్నమ్మాయి రెండో కూతురు శశి కనపడటం లేదు '' కళ్ళ నీళ్ళు నింపుకుంటూ చెప్పింది అమ్మమ్మ. ఒక్క నిమిషం .... ఏదో ఆలోచిస్తూ చెప్పాడు . ఏమి చెపుతాడా అని అందరు అతని వైపు చూసారు. ''విష్ణాలయం దగ్గర గాజులు అమ్మే దాసరి వాళ్ళు ఎవరో పాప ఏడుస్తుంటే చూసాము అని చెప్పారు '' అందరికీ ఉత్సాహం . కాని అది కిలో మీటర్ పైనే దూరం . మూడేళ్ళ పాప ఇల్లు వదిలి అంత దూరం పోయి ఉంటుందా !! జరిగే పని కాదు. ''అయినా సరే వెళ్లి చూసి రండి సుబ్రహ్మణ్యం '' అమ్మ వేడికోలు. కడుపు కోత  ఎలా ఉంటుంది, తొమ్మిది నెలలు మోసి నొప్పులు పడి కన్న వాళ్లకు తెలుస్తుంది . ఒక అమ్మకే ఆ బాధ తెలుస్తుంది . సరే వెళ్లి చూసి వస్తాము ,అమ్మ మాట కాదు అనలేక మావయ్య ,పుల్లయ్యతో బయలు దేరి వెళ్ళాడు ..... కాని మన పాప అయి ఉంటుంది అనే నమ్మకం లేదు .                           ********* ''అమ్మా ఇక్కడ పాప ఏడుస్తూ కనిపించింది అంట , ఆ పాప ఏది '' దాసరి వాళ్ళను అడిగారు . వాళ్ళు బయటకు వచ్చి వివరాలు అడిగారు ''అవును బాబు పిల్ల బొద్దుగానే ఉంది. ఎవరో సెట్టిగార్ల అమ్మాయి కొత్త బజారు నుండి తప్పి పోయి ఉంటుంది అని ,పక్కన ఉండే సెట్టిగార్ల ఇంటిలో వదిలి పెట్టాము '' చెప్పారు అనునయంగా . ఒక్క ఊరుకున పరిగెత్తారు అక్కడకు. మా పాపే కావాలి అని కోటి దండాలు మనసులోనే పెట్టుకుంటూ తొంగి చూసారు ఇంటి లోకి. కంచం లో అన్నం తింటూ చిన్న పాప. ''మావయ్య రా .... రా , చామ గడ్డల పులుసు భలే ఉంది. అన్నం తిందువు '' ప్రేమగా చేతిలో ముద్ద ఉంచుకొని పిలిచింది. ''నా తల్లే నా బంగారే , అక్కడ మీ అమ్మ కంటి నిండా నీళ్ళు పెట్టుకొని ఏడుస్తూ ఉంది. దామ్మా '' మావయ్య చేయి కడిగి ఎత్తుకున్నాడు. ''కొంచెం సేపు ఏడ్చింది కాని ,అన్నం పెడితే తినేసింది . పాపం బాగా ఆకలిగా ఉన్నట్లు ఉంది . ఎవరి పాపవి అని అడిగితే ''అమ్మ పాపని '' అంటుంది . ఏమి చెప్పలేదు . పోలీస్ స్టేషన్ లో చెపుదాము అనుకుంటున్నాము '' నవ్వుతూ అన్నారు వాళ్ళు . మావయ్య సంతోషంగా ముద్దు పెట్టుకొని ''నువ్వు అమ్మ పాపవే లెమ్మా ,మంచి పని చేసావు ఈ రోజు ''అని ఇంటికి తీసుకొని వెళ్ళాడు . నన్ను చూడగానే అమ్మ మనసుకు సంతోషం ,ఎత్తుకొని ''భడవా ,ఎంత కంగారు పెట్టావు ?ఏమై ఉంటావో అని భయం వేసింది ''అంది . అమ్మ వళ్ళో  ఊగుతూ ''ఉన్నాను లేమ్మా , చామ గడ్డాల పులుసు ఎంత బాగుందో తెలుసా ,నీకు తేలేదు ,నేనే తిన్నాను ''ముద్దుగా చెప్పాను . ''నాకు నీ కంటే రుచికరం అయింది ఏమి లేదులే తల్లి '' నుదుటి మీద ముద్దు పెట్టింది అమ్మ . ''పోతే పోనీలేవే చిన్న అమ్మాయి . శశి పోతే ఏమైంది , రాణి ఉందిగా '' నవ్వుతూ ఆట పట్టించింది అమ్మమ్మ . '' ఎంత మంది ఆడ పిల్లలు ఉంటె మాత్రం తల్లికి అందరు కావాలి . ఆడ పిల్లలు అయితే ఏమిటి వాళ్ళు ఎంత గొప్ప వాళ్ళు కావాలి అని దేవుడు వ్రాసి ఉన్నాడో ! తల్లికి ఎందరు ఉన్నా ఒక్కరు బరువు కారు '' చెప్పింది అమ్మ వడిలో నన్ను ఉంచుకొని . అమ్మమ్మకు తెలియని అమ్మ మనసా ? ముగ్గురు పిల్లలు పుట్టినాక తాతయ్య చనిపోతే పిల్లలని కళ్ళలో పెట్టుకొని తల్లిగా ఎంత కష్టపడి సాకింది . ఎప్పటి కధ ఇది ?అనడ్రు ఒకరి కష్టాలు ,సుఖాలు పంచుకొనే కాలం లోది. ఒకరి కోసం ఒకరు కన్నీళ్లు పెట్టె కాలం లోది . పిల్లలు పుట్టడం అంటే , వారు బ్రతికి బట్ట కట్టడం అంటే గొప్ప విషయం అనుకునే కాలం లోది. న్యాయంగా , ధర్మంగా బ్రతికితే ఆ ధర్మమే మన బిడ్డలను కాపాడుతుంది అనుకొనే కాలం లోది . మనకు ఉన్న దానిలోనే కొంత అన్నం ఆకలికొన్న వాళ్లకు పెట్టె కాలం లోది. ఏ కాలం అయినా మారనిది ఒకటే ..... అదే అమ్మ మనసు. వాయుగుండ్ల శశికళ.

అమ్మా నేనూ ఊహూ కాదు అమ్మా మేము మేము అంటే మేమే!  మేం ముగ్గురం.. మా శుభ, మా చిన్ని, మా బాబు అని మా అమ్మ ఎప్పుడూ ముద్దుగానూ, అప్పుడప్పుడు  కొంచం  గర్వంగానూ  చెప్పుకునే  అమ్మ పిల్లలం. “ మదర్స్ డే”  కదా!,  అని  నేనొక్కదాన్నే రాసేసుకుంటే పాపం మా చెల్లీ, తమ్ముడూ ఏమయిపోతారు?  వాళ్ళిద్దరినీ నేనే బాగా చూసుకోవాలని, నన్ను చూసే వాళ్ళు మంచీ, చెడ్డా నేర్చుకుంటారనీ అక్కని అయినప్పుడు మొదటిసారీ,  పెద్దక్కని అయినప్పుడు రెండో సారి అమ్మే చెప్పింది.  అందుకే ఇది మా ముగ్గురి తరపునా మా అమ్మకోసం.. " తను ఊపిరి తీసుకోవడం బరువూ, కొండకచో కరువూ అవుతున్నా సరే తన సర్వశక్తులూ ఒడ్డి తనలోని చిన్న ఊపిరికి వేణువులూదే  సహనమూ, శక్తీ  కేవలం అమ్మలకే  సొంతం. అది నేను అమ్మని అయినప్పుడు  నాకు అనుభవంలోకి వచ్చిన సత్యం. అమ్మ అవడానికి తగినంత వయసూ, జ్ఞానమూ లేని వయసులోనే ముగ్గురు పిల్లలకి 'మూలపుటమ్మ ' అయింది  అమ్మ. బాలాత్రిపుర సుందరి కదా మరి!! అసలు "కోదండ రాముడంట,  అమ్మలారా!  వాడు సర్వ మంగళ (నాన్నమ్మ గారి పేరు) కొమరుడంట " అని పాడుకోకుండానే తన పదమూడో ఏట,  నిజంగానే రాముడి పేరూ, తీరూ ఉన్న నాన్నతో వివాహం. మూడేళ్ళల్లో మొదట నాకూ,  మరో ఐదేళ్ళలో చెల్లికీ,  తమ్ముడికీ  అమ్మవడం సినిమా రీళ్ళలా గబ గబా జరిగిపోయాయి. వరదగోదారీ,  కోనేటి రాముడి గుడి, పచ్చని వరిచేలూ, కొబ్బరి బొండాలు, అంటు మావిడి తోటలూ, నూపప్పు జీళ్ళూ, సుబ్బారాయడి తీర్థాలూ, వేసవిలో మల్లెలూ, కొత్తావకాయలూ, బొమ్మలపెళ్ళిళ్ళూ, ఒప్పుల కుప్పలు, గొబ్బిళ్ళ పేరంటాలూ... వీటన్నింటి మధ్యనా కమ్మని కలలా,  రంగుల  హరివిల్లులా గడచిన బాల్యం అమ్మలాంటి ఆ కాలపు పిల్లలకే సొంతం. ఆడపిల్లల చదువుకి అందులో పెద్దగా చోటు లేదు.  హైస్కూల్ కి వెళ్ళాలన్న తన కోరికని సత్యాగ్రహం చేసి సాధించుకుంది అమ్మ. అందుకే మాకు మాత్రం ” ఎప్పుడూ చదువే ముందు, మిగతావన్నీతర్వాత” అని చెప్పేది, చదువుతోపాటు అన్నింట్లోనూ ముందుండాలని ప్రోత్సహించేది. పెళ్ళి అయిన వెంటనే పసితనం పెద్దతనంలోకి మారుతుంది..   ఇంటిపేరూ (ఆకాలంలో), ఉండే ఇల్లూ మారుతుంది.. కట్టూ, బొట్టూ, తీరూ, తెన్నూ మారుతుంది.. నడకా, నడతా, మర్యాదా, మన్ననా మారుతుంది.. చుట్టరికాలూ, బంధుత్వాలూ మారతాయి.. అసలు  పాపాయి పుట్టగానే అమ్మాయే మారిపోతుంది, అమ్మగా.. కానీ  అప్పటినించీ  చిత్రంగా  ఏమీ మారదు,  ఒకసారి అమ్మ అయిన తర్వాత ఎప్పుడూ అదే రీతి, రివాజు, అదే ప్రేమా, అదే అనురాగం.. ఎందుకంటే పిల్లలుపెరుగుతారు కానీ  అమ్మలు పెరగరు,  అక్కడే ఆగిపోతారు.    కాదంటారా??   లేకపోతే... ఎప్పుడో,  ఏడో క్లాస్  లో ఉన్నప్పుడే పాలు తాగడం మానేసిన నా చేత ఇప్పటికీ రోజూ పొద్దున్నే గ్లాసుడు పాలు తాగించే ప్రయత్నాలు.. " హార్లిక్స్ తాగితే  బలం  శుభడు!  చాలా బాగా కలిపాను ( ఆ సీక్రెట్ వంట ఏమిటో ఈ సారి అమ్మని అడిగి చెప్తాను) అంటూ చెప్పే మాటలూ.     “ మా పెద్దమ్మాయికి జున్నంటే ప్రాణం అని నీకు ఎప్పుడూ చెప్తాను కదా! అయినా, అది వచ్చినప్పుడు ఎప్పుడూ జున్ను పాలు పొయ్యనే పొయ్యవు!”  అని పాలబ్బాయిని  కోప్పడడం. “ మీ ఆఫీసు పనిలో పడి జాకెట్లు కుట్టించుకోవు, ఒక ఆది జాకట్టు నాదగ్గరుంచడమ్మా” అంటూ మాకు జాకెట్లూ,  ‘ఈనాడు వసుంధర’  లో ప్రతీ వారం  పిల్లల బట్టల డిజయిన్లు చూసి కొన్ని బట్టలు కొని, కొన్ని ఇంట్లోవి వాడి  చెల్లెలి పిల్లలకి పరికిణీలూ, డ్రెస్సులూ కుట్టుంచడమూ. “ వడియాలంటే మా బాబుకి ఎంతో ఇష్టం !”  అంటూ బూడిద గుమ్మడికాయని చూస్తూనే మురిసిపోవడం, గబ గబా పప్పు నానేసి వడియాలు పెట్టేయడం. “ఏమిటో అమెరికా జీవితాలు? పొద్దున్న లేస్తూనే ఉరుకులూ, పరుగులూ.. తిన్నారో, తాగారో కూడా తెలియకుండానే తెల్లవారడాలూ, సందె పడడాలూ.. అందుకే మేము ఇక్కడ ఉన్నప్పుడే మాఇద్దరికీ వీలైనన్ని వంటలూ, పని చెయ్యడం తప్ప ఇంకేం  చెయ్యగలం?” అని తమ్ముడినీ, మరదలినీ చూసి బాధ పడటం. “పొద్దున్నించీ కొంచం తల నొప్పిగా ఉందమ్మా! “అని ఫోన్ లో చెప్పగానే . " అయ్యో, రాత్రి సరిగా నిద్ర పోలేదేమో? టాబ్లెట్ వేసుకుని, వేడిగా ఏదైనా తాగమ్మా!  అని చెప్పి ఊరుకోకుండా గంటకోసారి ఫోన్ చేసి తగ్గిందో, లేదో? కనుక్కోవడం.. " నువ్వు కధలు ఎంతో బాగా రాస్తావు, క్రమం తప్పకుండా రాస్తూ ఉండు, అస్సలు మానేయద్దు" అని చిన్నపిల్లలకి చెప్పినట్టు మళ్ళీ మళ్ళీ చెప్పడం. కౌముది లో నా కధ ప్రతీ నెలా చదివి అది నిజంగా బావున్నా,లేకున్నా 'చాలా బాగా రాసావు ' అంటూ మెచ్చుకోవడం.. కడుపు నొప్పంటే వేడి అన్నం లో నేతిలో వేయించిన వాము వేసి అన్నం కలిపి పెట్టడం,  మనకి కాలు నొప్పంటే తను కళ్ళ నీళ్ళు పెట్టుకోవడం. మా పిల్లలెప్పుడూ అల్లరే చెయ్యలేదు, ఈ కాలం వాళ్ళల్లా పెంకితనాలూ, మంకుపట్లూ ఎరగరు అని ఆనందించడం.. “మనిషన్నాకా కాస్త దేవుడంటే భయం, భక్తీ ఉండాలి. రోజూ పొద్దున్నే లేచి దీపం పెట్టుకోండి, రోజూ ఏదైనా అమ్మవారి స్త్రోత్రాలు చదువుకోండి”  అని చెప్పడం.. ఇవన్నీ  ఎందుకు ఎప్పుడూ మారవు???? అన్నింటికంటే ముఖ్యంగా " తల్లి కళ్ళు దెయ్యం కళ్ళు, మంచి చీరలు, కొత్త బట్టలూ కట్టుకుని ఎంత బావున్నారో? నా దృష్టే తగిలేస్తుంది అంటూ ఉప్పూ, తడిగుడ్డా తెచ్చి దిష్టి తియ్యడం, " ఇంత పెద్దవాళ్ళం అయ్యాం, మాకింకా దిష్టి ఏమిటమ్మా?" అని నవ్వితే, " అలా నవ్వకండి, మీకు తెలీదు. నరుడి దిష్టికి నళ్ళరాళ్ళు పగులుతాయి అంటారు" అంటూ కంగారు పడడం.. ఇవన్నీ ఎందుకు మారవు? ఎలా మారకుండా నిత్య నూతనంగా ఉంటాయి? ఆ కళ్ళల్లో పిల్లలెప్పుడూ పెద్దవారయినట్టు ఎందుకు కనపడదు? మన ప్రతీ ఇష్టమూ, అయిష్టమూ, బాధ పడిన సందర్భమూ, గెలిచి ప్రతీ విజయమూ,  మనతో గడిపిన ప్రతీ క్షణమూ ఆ మనసుకి మరపు రాదెందుకు? ఎందుకంటే ఒక్కసారి అమ్మ అయ్యాకా ఆ పేగు బంధం మారదు, ఆ ప్రేమ, అనురాగం, అభిమానం ఏమీ, ఏమీ మారవు.. పిల్లలు పెద్దవారయ్యేకొలదీ ఆ ప్రేమ పెరుగుతుందే తప్ప తరగదు. అది తోడిన కొద్దీ ఊరే నీటి చెలమ. ఇవన్నీ ఒక ఎత్తు అయితే "పండుకిది ఇష్టం, వాడు అమ్మమ్మా,  అంటూ ఎంతో ప్రేమగా ఉంటాడు, బంగారుకొండ” అని మా అబ్బాయి గురించీ,”ఆడపిల్లలకి జుట్టే అందం “ అని బారెడంత జడ ఉన్న మా చెల్లెలి పెద్దకూతుర్ని చూసీ మురిసిపోవడం. “ఇదేం మాట్లాడుతుందో నాకర్ధం కానే కాదు” అని చిన్నదాన్ని  చూసి ముద్దుగా విసుక్కోవడం. దాని ముద్దు మాటలు, వీడియోలు చూసి మురిసి పోవడం తర్వాత మెట్టు. అది అమ్మ కి అమ్మ అయిన అమ్మమ్మ ఆనందం. పేరులోనే రెండు అమ్మలని పొదువుకున్న ఆత్మీయబంధం కదా మరి!!అమ్మ ప్రేమలో ఎప్పుడూ, ఏదీ మారదు.. ఎందుకంటే అమ్మ హృదయం మారదు.. ఆ ప్రేమకి సంవత్సరానికి ఒక రోజు కేటాయిస్తే సరిపోదు, జన్మంతా అనుభవించినా తరగనిది, జీవితమంతా వెన్నంటి నడిచేది అమ్మ ప్రేమ మాత్రమే. ఈ మదర్స్ డే సందర్భంగా మా అమ్మకు మా ముగ్గురి తరపునా ఎన్నో వేల శుభాకాంక్షలు. ఆ ప్రేమకి వేల వేల కృతజ్ఞతలు.. వేదుల సుభద్ర. (ప్రముఖ రచయిత్రి)