శ్రీకృష్ణదేవరాయలు 1471 జనవరి 17 (తదితరాభిప్రాయాల ప్రకారం) జన్మించి, 1529 అక్టోబరు 17లో మరణించినవాడయ్యారు. విజయనగర సామ్రాజ్యాన్ని 1509–1529 మధ్య పాలించారు. తుళువ వంశానికి మూడవ రాజుగా ఆయన రాజ్యపీఠాన్ని పొందాడు.  ఆయనకు “ఆంధ్ర భోజుడు”, “కన్నడ రాజ్య రమారమణ”, “మూరు రాయల గండ” వంటి బిరుదులు కూడా ఉన్నాయి.

చరిత్రలో సరిగా పొందుపరచబడని కొన్ని విషయాలు..

రాయల మరణ తేదీ..

2020లో కర్ణాటకలో హొన్నెనహల్లి గ్రామంలోని ఒక శిలాశాసనం ద్వారా శ్రీకృష్ణదేవరాయల మరణ తేదీ ప్రామాణికంగా తేలింది — 1529 అక్టోబర్ 17 న ఆయన మరణించినట్టు శాసనంలో ఉంది.  ఈ శాసనంలో, “కృష్ణదేవరాయ” మరణం తర్వాత హొన్నెనహల్లు గ్రామాన్ని, విష్ణుహనుమంతుని పూజారులకు దీనంగా బహుమతి ఇచ్చినట్లు పేర్కొన్నారు.  ఈ శాసనం ద్వారా  కృష్ణ దేవరాయల మరణం గురించి ఖచ్చితమైన సమాచారం లభించింది.

 వజ్రశక్తి బిరుదు..

“మూరు రాయల గండ” అంటే.. మూడు రాజుల అధిపతి అనే బిరుదు రాయల వారికి  ఉంది. అంటే మూడు శక్తులను  ఏకంగా ధిక్కరించిన రాజు అని భావించబడుతుంది. అయితే, “ముగ్గురు రాయల గండ”గా ప్రస్తావించబడటం అనేదే కాకుండా.. రాయల వారి సామ్రాజ్య విస్తీర్ణం, రాజకీయ ప్రభావం, మౌలిక సైనిక శక్తి అనే మూడు శక్తుల సమన్వయం కూడా ప్రతిబింబిస్తుందని చెబుతారు.

ఉండంతుల జీవనకవి..

ఒక  కథనం ప్రకారం, ఒక చాకలి వ్యక్తి   చిన్న పద్యం  చెప్పినప్పుడు  ఆ పద్యం విన్న కృష్ణదేవరాయలు కలింగ మీద విజయం సాధించాడట.  ఒక సాధారణ వ్యక్తి మాటలు కూడా రాజును ప్రభావితం చేయగలవని, రాజు ప్రజాభిప్రాయానికి ప్రాధాన్యత ఇచ్చే వ్యక్తిగా ఉండాలని అంటుంటారు.

 సైన్య ఎంపిక..

ప్రాచీన కాలంలో శత్రురాజులు మత బేధాలు సృష్టించి దాడులకు పాల్పడే వారు. కానీ కృష్ణదేవరాయలు తన సైన్య ఎంపికలో మత పరిమితి లేకుండా  ప్రతిభ ఉన్న అన్ని మతాల వ్యక్తులను ఎంపిక చేశారని  కొన్ని అధ్యయనాలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. కృష్ణదేవరాయలు విజయాలకు గల కారణాల్లో సైన్యం ఎంపిక కూడాీ ఒక కారణం అని అంటారు. అంతేకాదు.. యుద్దంలో  వారిని వైద్యం కోసం తీసుకెళ్లడానికి అంబులెన్స్ తరహా పద్దతి  ఉండేదట.  వైద్యులు, విదేశీ సైనిక సలహాదారులు కూడా ఉండేవారని అంటారు .

“విజయనగరం – అత్యుత్తమ నగరం”..

పోర్టుగీసు ప్రయాణికుడు డొమింగో పేస్ వ్రాసిన రచనలో, అతను విజయనగరం గురించి “the best provided city in the world” అని వ్యాఖ్యానించాడు. ఆయన ఉహించిన ఆహార, వాహన వ్యవస్థలు, నీటి సరఫరా, స్ధానిక సంస్థలు.. ఇతర అవసరాల కేటాయింపు విషయాలు, నగర నిర్మాణ వ్యూహాలు.. ఇలా చాలా అంశాలు విజయ నగరాన్ని అప్పట్లో అత్యుత్తమ నగరం అని,  సంపన్న నగరం అని పేర్కొంటున్నాయి.

 
                                      *రూపశ్రీ.