దేవాలయంలో ప్రాసాదానికి...దేవుడి మూలవిరాట్టుకు మధ్య సంబంధం ఇదే!

సాధారణంగా దేవాలయాన్ని దర్శించేవారు నేరుగా గర్భగుడి వద్దకు వెళ్ళి దేవుడి దర్శనం చేసుకుంటూ ఉంటారు. మూలవిరాట్టు దర్శనం అనంతరం ప్రసాదాలు తీసుకుని ఇక వెనుదిరుగుతారు. కానీ దేవుడి ప్రతిమ ఉన్న ప్రాసాదం మొత్తం ఆ భగవంతుడి దేహంతో సమానమని, దానికి తగ్గట్టుగానే ప్రాసాదం నిర్మాణం జరిగి ఉంటుందని శిల్పశాస్త్రం చెబుతోంది. ఈ విషయాలను గమనిస్తే..

గర్భగృహం తు దేవస్య శరీరం ఇతి స్మృతమ్ ప్రతిమ జీవ ఉచ్యతే అంటున్నాయి వేదాలు.

ఉపపీఠమ్ చరణాకారమ్ అధిష్ఠానమ్ జానుమండలమ్ సమాగమ్, కుంభపంజర సంస్థానమ్ నాభి చ ఉదర సమాగమ్ పాదవర్గమ్ కరాకారమ్, ప్రస్థారమ్ బాహు మూలకమ్ తత్ కంఠమ్ గళమిత్యుక్తమ్, శిఖరమ్ ముఖమేవ.. అంటే...

ఆలయంలోని ఉపపీఠం అంటే ప్రతిమకు ఆధారమయ్యే అలంకరణ ప్రాంతం ఆ భగవంతుడి పాదానికి ప్రతీక.

ఆలయ అధిష్ఠానం ఆ దేవదేవుడి ఊరువులకూ, మోకాళ్ళకు ప్రతిరూపం.

ఆలయ పాదవర్గం (గర్భగృహాన్ని ఆవరించిన గోడలు) హస్తాలతో కూడి, తల, కాళ్ళు మినహాయించిన ఆ భగవంతుడి శరీరాన్ని తలపిస్తుంది.

గర్భగృహంలోని పాదవర్గంలో సర్వాలంకార శోభితమైనపూర్ణకుంభం ఆ భగవానుడి ఉదరానికీ, నాభికీ ప్రతీక.

పాదవర్గాన్ని ఆవరించిన ప్రస్తారం (అంతర్భాగమైన గోడల మూలలు) భగవంతుడి బాహువులకు చిహ్నాలు.

ఆలయ శిఖరం కింది భాగం (కంఠం) సాక్షాత్తూ ఆ భగవంతుడి కంఠంతో సమానం.

ఆలయం పైనున్న విమానశిఖరం సంపూర్ణంగా ఆ భగవానుడి ముఖానికీ, శిరస్సుకూ ప్రతీక.

ఈ విధంగా భగవంతుడి దేహంలోని వివిధ భాగాలకు నమూనాగా ఆలయాన్ని భావిస్తూ హిందువులు ఆరాధిస్తూ ఉంటారు. ఈ విషయం ఇప్పట్లో చాలామందికి ఇంత వివరంగా తెలియదు.

అదే విధంగా వేదాలు, వాస్తుశాస్త్రాలు సంపూర్ణ ఆలయ బాహ్యాకృతి నిర్మాణాన్ని కూడా ఆ భగవంతుడి శయన ఆసనంతో పోల్చాయి. మన శిల్పశాస్త్రంలోని కింది పాదం ఇదే భావాన్ని స్పష్టం చేస్తోంది...

గర్భగృహ శిరః ప్రోక్తం అంతరాళం గళం తథా మండపం చ ముఖే బాహుకుసిస్థాన మండపం మహాన్ పాదస్యాంగుళ్య ప్రోక్తః స్థూపయస్థా అంటే...

ఆలయ గర్భగృహం, ఆ భగవంతుడి శీర్షానికి ప్రతీక.

గర్భగృహంలోని 'అంతరాళం' అంటే ముందుభాగం కంఠానికి ప్రతిరూపం.

ముఖమండపం ఛాతీకి ప్రతీక.

మహామండపం మూలవిరాట్టు ఉదరానికి చిహ్నం.

ఆలయం ముందుండే గోపుర మండపం భగవంతుడి పాదానికి ప్రతీక.

గోపురం పైన ఉండే కలశం అంచులు ఆ దేవదేవుడి కాలివేళ్ళకు ప్రతిరూపం.

జ్ఞానోత్తర ఆగమాల ప్రకారం గోపురం, బలిపీఠం, ధ్వజస్తంభం, గర్భగృహంలో శివరూపమైన లింగాకారం, ఆలయ విమాన శిఖరం పైన సన్నని రంధ్రం, వరుసగా భూతాత్మ, అంతరాత్మ, తత్త్వాత్మ, జీవాత్మ, పరమాత్మలకు ప్రతీకలు.

*నిశ్శబ్ద.